ในภพนี้ ชาตินี้เป็นบุคคลนั้น เมื่อสิ้นภพชาตินี้ มีเหตุปัจจัยที่จะให้เกิดเป็นอีกบุคคลหนึ่ง ก็เป็นไปตามเหตุปัจจัย เป็นนามธรรม และเป็นรูปธรรม แต่ถ้าไม่รู้สภาพตามความเป็นจริงอย่างนี้ ย่อมมีความไม่เสมอกัน จะมีความถือตนเกิดขึ้น มีความสำคัญตนเกิดขึ้น

ใน มโนรถปูรนี อรรถกถา มีข้อความอธิบายเรื่องสังคหวัตถุ ซึ่งเป็นเหตุ เป็นเครื่องยึดเหนี่ยวว่า มี ๔ ประการ คือ

ประการที่ ๑ ทาน การให้

ให้สิ่งที่เป็นประโยชน์ทุกประการ ให้ได้ทั้งนั้น เช่น ให้ไถ ให้โค ให้ข้าว ให้พืช ให้ของหอม ให้ดอกไม้ ให้จุน คือ ให้สิ่งที่จะเป็นประโยชน์แก่ผู้รับ

ประการที่ ๒ การสงเคราะห์ด้วยวาจาที่อ่อนหวาน ซึ่งเป็นถ้อยคำเป็นที่รัก รื่นหู อ่อนโยน มีคำว่า พ่อ แม่ พี่ น้อง เป็นต้น

เป็นการขัดเกลากิเลสอีกเหมือนกัน ทำไม มีความจำเป็นอะไรที่จะต้องใช้คำที่ไม่น่าฟัง ไม่รื่นหู ไม่อ่อนโยน ถ้าท่านศึกษาปรมัตถธรรม ท่านจะทราบว่า ขณะนั้นเป็นอกุศลจิต ถ้าท่านเจริญสติ จิตประเภทไหน จิตที่หยาบกระด้าง หรือว่าเป็นจิตที่เมตตากรุณาในขณะที่มีคำพูดอย่างนั้น

ท่านที่ต้องการจะรู้แจ้งอริยสัจธรรม ยังอยากจะใช้วาจาที่ไม่รื่นหูบ้างไหม และชีวิตในวันหนึ่งๆ ต้องใช้วาจามากไหมกับบุคคลอื่น ในขณะนั้นไม่ใช่โอกาสที่จะให้อย่างอื่น แต่ให้วาจาที่อ่อนหวานได้

ประการที่ ๓ อัตถจริยา

ข้อความในอรรถกถามีว่า เมื่อกิจด้วยทาน และปิยวาจาไม่มี ทราบว่า ผู้นี้ควรสงเคราะห์ด้วยอัตถจริยา แล้วก็สงเคราะห์ด้วยอัตถจริยา กล่าวคือ การช่วยกิจการที่เกิดขึ้น

ถ้าใครจะทำอะไร เห็นว่าน่าจะใช้กำลังหรือดูจะเหนื่อยยาก หรือว่าอาจจะเสร็จช้า ถ้าท่านช่วยสักหน่อยหนึ่ง อาจจะเสร็จเร็วขึ้น และก็ไม่เหนื่อยเท่าไร อย่างนั้นควรไหมที่จะช่วย หรือว่าก็คงยังนั่งเฉยๆ ดูดายต่อไป ถ้าผู้ใดมีเมตตาจิต ท่านก็สามารถที่จะเจริญกุศลได้มาก

ประการที่ ๔ สมานัตตา

มีข้อความว่า เมื่อทราบว่า สำหรับผู้นี้กิจด้วยทานเป็นต้น ไม่มี แต่เขาควรสงเคราะห์ด้วยสมานัตตา ก็พึงสงเคราะห์ให้เสมอกับตนด้วยการบริโภค ด้วยการดื่ม การนั่งร่วมกัน เป็นต้น

ที่มา อ่าน และฟังเพิ่มเติม

เรื่องสังคหวัตถุ ซึ่งเป็นเหตุ เป็นเครื่องยึดเหนี่ยว

อนุโมทนาค่ะ

กราบนอบน้อมพระรัตนตรัยด้วยเศียรเกล้า

ให้สิ่งที่เป็นประโยชน์ทุกประการ

ท่านผู้มีปัญญา ท่านกล่าวธรรมให้ได้ฟังเป็น ประโยชน์ทั้งชาตินี้และชาติต่อๆ ไปแม้การมีตนเสมอ เสมอด้วยอะไร ถ้าไม่ได้ฟังพระธรรม ไม่มีทางรู้เลยค่ะ

กราบเท้าบูชาพระคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพอย่างสูงยิ่ง

กราบขอบพระคุณในธรรมทาน เป็นสิ่งที่มีประโยชน์อย่างสูงสุด ในสังสารวัฏ

ท่านผู้มีปัญญา ท่านกล่าวธรรมให้ได้ฟังเป็น ประโยชน์ทั้งชาตินี้และชาติต่อๆ ไปแม้การมีตนเสมอ เสมอด้วยอะไร ถ้าไม่ได้ฟังพระธรรม ไม่มีทางรู้เลย

ยินดีในกุศลจิตครับ

ขอถวายความนอบน้อมแด่พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น ผู้ซึ่งไกลจากกิเลส

กราบเท้าบูชาคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ด้วยความเคารพยิ่ง

กราบขอบพระคุณและยินดียิ่งในกุศลของผู้มีคุณทุกท่าน ทุกประการ

ยินดีในกุศลจิตครับ