ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

มีคำ​อธิบายว่า ข้อเปรียบเทียบนั้นแสดงเนื้อความอะไร แสดงเนื้อความว่า อารมณ์​มี​กิจ คือ หน้าที่​เพียง​กระทบปสาท​เท่านั้น คนบ้านนอกไม่ได้เข้าไปเฝ้าพระเจ้าแผ่นดิน แต่เครื่องราชบรรณาการถูกส่งต่อจากคนที่หนึ่ง-สอง-สาม ตามลำดับจนถึงพระราชา

จักขุ​วิญญาณ​เท่านั้น​ที่​กระทำ​กิจ​เห็น​อารมณ์​ที่​กระทบ​ทวาร อารมณ์สามารถเพียงกระทบปสาทรูปเท่านั้น แต่ว่าจิตเกิดขึ้นรู้อารมณ์สืบต่อกัน โดยอารมณ์ไม่ได้ข้ามพ้นหรือล่วงลํ้าปสาทเข้าไปสู่ที่อื่นเลย

เมื่อพิจารณาคำ​อุปมานี้ก็เข้าใจการเปรียบวิถีจิตที่เกิดขึ้น ทำ​กิจแต่ละขณะว่า จักขุวิญญาณกระทำ​กิจเห็นที่จักขุปสาทรูปซึ่งเป็นจักขุทวาร เหมือนนายทวารที่เปิดประตูดูที่ทวาร สัมปฏิจฉันนจิตเป็นทหารยามคนที่หนึ่งที่รับเครื่องราชบรรณาการส่งให้คนที่สอง เพราะเมื่อจักขุวิญญาณกระทำ​กิจเห็นแล้วก็ดับไป จักขุวิญญาณจะกระทำ​กิจรับอารมณ์อย่างสัมปฏิจฉันนจิตไม่ได้ เพราะว่าจักขุวิญญาณกระทำทัสสนกิจได้อย่างเดียว โดยเกิดที่จักขุปสาทรูปเท่านั้น แต่สัมปฏิจฉันนจิตเป็นดุจทหารยามคนที่หนึ่ง​ ที่ทำ​กิจรับอารมณ์ แล้วส่งให้ทหารยามคนที่สอง​ คือ ​สันตีรณจิต ซึ่งพิจารณาอารมณ์แล้วส่งต่อให้โวฏฐัพพนจิตตัดสิน แล้วส่งต่อให้พระราชา คือ ชวนวิถีจิตทำ​กิจเสวย คือ เสพเครื่องราชบรรณาการนั้น

ฉะนั้น ที่ใช้คำ​ว่า เสพ หรือเสวย ก็เพื่อให้เข้าใจจริงๆ ในลักษณะของกุศลจิต หรืออกุศลจิตที่กระทำ​ชวนกิจทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ชวนวิถีจิตเป็นจิตที่เสพอารมณ์ด้วยโลภะ โทสะ โมหะ หรือด้วยกุศล หรือด้วยกิริยาจิตของพระอรหันต์ ชวนจิตกระทำ​กิจแล่นไปในอารมณ์โดยไม่ใช่เห็น ไม่ใช่รับ ไม่ใช่พิจารณา ไม่ใช่ตัดสิน เพราะจิตที่เกิดก่อนได้กระทำ​กิจเหล่านั้นไปหมดแล้ว จึงเป็นปัจจัยให้กุศลจิต หรืออกุศลจิต หรือกิริยาจิตของพระอรหันต์เกิดขึ้นเสพ คือ แล่นไปในอารมณ์นั้นถึง ๗ ขณะ ชวนวิถีจิตจึงเป็นวิถีจิตที่เสพอารมณ์จริงๆ ถ้าเป็นโมฆวาระ แม้เสียงกระทบโสตปสาทแต่ก็ไม่ได้ยิน หรือถ้าเป็นโวฏฐัพพนวาระ กุศลจิต อกุศลจิต กิริยาจิตของพระอรหันต์ก็ไม่เกิด จะเสพอารมณ์นั้นได้ไหม ในเมื่อชวนวิถีจิตไม่เกิด แต่เมื่อชวนวิถีจิตเกิดจึงเสพอารมณ์นั้น​ โดยเป็นจิตประเภทเดียวกัน เกิดดับสืบต่อซํ้ากันถึง ๗ ขณะ แล้วแต่ว่าจะเป็นกุศลชวนวิถีจิต หรืออกุศลชวนวิถีจิต หรือกิริยาชวนวิถีจิต

โดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ จัดพิมพ์เผยแพร่ โดย คณะกรรมการ ศิลปะและวัฒนธรรม สภาผู้แทนราษฎร เนื่องในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนม์พรรษา ครบ ๗๕ พรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช วันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๕

ขอเชิญอ่านหรือดาวน์โหลดหนังสือ ...

ปรมัตถธรรมสังเขป

ขอเชิญอ่านตอนต่อไป ...

ความจริงแห่งชีวิต

ขออนุโมทนาขออุทิศกุศล แด่ คุณพ่อ และ คุณแม่

ขออนุโมทนาค่ะ

ขออนุโมทนาครับ

ขอบพระคุณและขออนุโมทนาค่ะ