สิ่งใดจะทำให้เข้าใจ เมื่อบุคคลนั้น อ่านไม่ได้ เขียนไม่เป็น บางคำไม่เข้าใจ

แต่สนใจในการศึกษาการปฏิบัติตนของพระอริยสงฆ์

ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย ปัญญา เกิดจากการศึกษาพระธรรม ดังนั้น คำว่าศึกษาพระธรรม จึงไม่ได้หมายถึง เพียงการอ่านเท่านั้น หรือ ต้องเขียนได้ครับ เพราะการศึกษาพระธรรม ก็หมายรวมถึงการฟังพระธรรมด้วย ดังนั้น แม้อ่านไม่ได้ เขียนไม่ได้ แต่ อาศัยการฟังพระธรรม ก็สามารถเป็นเหตุให้เกิดปัญญา สามารถบรรลุธรรม ดับกิเลสได้ครับ

ในสมัยพุทธกาล ยังไม่มีการจารึกเป็นตัวหนังสือลงในกระดาษ หรือ ใบลานในพระธรรมที่พระพุทธเจ้าทรงแสดง ดังนั้น ในสมัยพุทธกาล ก็ไม่ได้ต้องอ่านหรือเขียน จึงจะศึกษา อบรมปัญญาดับกิเลสได้ แต่ในสมัยพุทธกาล พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมให้สัตว์ทั้งหลายได้ฟังพระธรรม ดังนั้น การอบรมปัญญา ก็คือฟังพระธรรม ที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงสัจจะ ความจริง ซึ่งพระอริยสาวกในอดีต ท่านก็บรรลุธรรม หรือ ปัญญาเจริญขึ้น ก็เพราะการฟังพระธรรม ไม่ใช่การอ่านและการเขียนครับ ดังเช่น ท่านพระอัญญาโกณฑัญญะ เมื่อฟังพระธรรมจบ ก็บรรลุเป็นพระโสดาบัน นางวิสาขา และ ท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี ท่านฟังพระธรรม ที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงก็ได้บรรลุธรรมเช่นกัน ดังนั้น ปัญญาเจริญและเกิดขึ้นได้ ก็เพราะอาศัยการฟังพระธรรมด้วยครับ

คำว่า สาวก หากเราเข้าใจความหมาย ก็จะทำให้เข้าใจ ว่าปัญญาเกิดได้เพราะอะไรครับ คำว่า สาวก หมายถึง ที่สำเร็จด้วยการฟัง คือ ปัญญาเกิด บรรลุคุณธรรม โดยอาศัยการฟังพระธรรม จึงชื่อเป็นสาวกครับ

พระธรรม ที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงนั้น แสดงว่า เหตุให้เกิดปัญญา ประการหนึ่ง คือ การฟังพระธรรม และ ในกีฏาคีรีสูตร แสดงถึงการที่จะได้ปัญญา ว่า เพราะบุคคลนั้นมีศรัทธา เมื่อมีศรัทธา จึงเข้าไปหา เข้าไปนั่งใกล้ จึงเงี่ยโสตลงสดับ และ ฟังพระธรรม ครับ

ดังนั้น การที่จะทำให้บุคคลนั้นเข้าใจ ปัญญาเจริญขึ้น ก็อาศัยการฟังพระธรรมที่พระพุทธเจ้าทรงแสดง แต่ไม่ใช่การไปดูการปฏิบัติตน ของภิกษุรูปใด รูปหนึ่งครับ พระธรรมมี แสดงไว้แล้ว ผู้ที่เห็นประโยชน์ในการเจริญขึ้นของปัญญา คือ การฟังพระธรรมนั่นเองครับ เพราะการเข้าถึงธรรม ธรรม (ซึ่ง) มีอยู่แล้ว ในชีวิตประจำวัน สามารถเข้าถึงได้ ด้วยปัญญา และปัญญาจะเกิดขึ้นได้ ก็ด้วยการศึกษาพระธรรม แม้อ่านไม่ได้ เขียนไม่ได้ ก็ฟังพระธรรมได้ ขณะที่เกิดความเข้าใจจากการฟังพระธรรมขณะนั้น ปัญญา (ค่อยๆ ) เจริญขึ้นแล้ว และ สามารถเข้าถึงตัวธรรมได้ครับ เมื่อฟังพระธรรมไปเรื่อยๆ

ขออนุโมทนาครับ

อุทิศกุศลให้สรรพสัตว์

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น พระผู้มีพระภาคเจ้า ทรงแสดงพระธรรม เพื่อให้ผู้ฟังได้พิจารณาไตร่ตรอง เป็นความเข้าใจของผู้ฟังเอง ขอเพียงเป็นผู้เห็นประโยชน์ของการเข้าใจธรรม ซึ่งก็หมายถึงสิ่งที่มีจริงอยู่ในขณะนี้ ซึ่งไม่เคยรู้มาก่อนเลยว่า เป็นธรรม เพราะในการฟังการศึกษาพระธรรม นั้น เป็นการศึกษาเพื่อให้เข้าใจสิ่งที่มีจริงที่กำลังมีในขณะนี้จริงๆ ซึ่งตัวสภาพธรรมจริงๆ นั้น มีลักษณะเฉพาะของตนๆ โดยไม่ต้องใช้ชื่ออะไรๆ ก็ได้ แต่ที่มีชื่อหรือใช้ชื่อนั้น ก็เพื่อบอกให้รู้ว่า กำลังกล่าวถึงอะไร ก็เพื่อให้เข้าถึงตัวจริงของสภาพธรรมทีกำลังกล่าวถึง นั่นเอง เพราะการฟังพระธรรม จะต้องมีเรื่องที่กำลังฟัง และ ก็จะต้องเป็นผู้เข้าใจเรื่องของสภาพธรรม นั้นๆ ด้วย สิ่งสำคัญ คือ การฟังแล้ว เข้าใจในสิ่งที่กำลังฟัง ขอเพียงฟังให้เข้าใจจริงๆ ฟังพระธรรมให้เข้าใจ เป็นปัญญาของตนเอง สะสมความเข้าใจถูกเห็นถูกไปตามลำดับ แม้อ่านไม่ออก หรือ เขียนไม่ได้แต่ฟังแล้ว เข้าใจ นี้แหละ คือ ประโยชน์ เพราะสัตว์โลกมีเป็นจำนวนไม่น้อย ที่อ่านออก เขียนได้ แต่ไม่ได้ฟังพระธรรม พระธรรมคำสอนของพระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า มีค่ามาก มีค่ายิ่งกว่าทรัพย์สมบัติใดๆ ในโลกทั้งปวง ซึ่งถ้าไม่มีโอกาสได้ฟัง ไม่มีโอกาสได้ศึกษา ย่อมไม่มีทางที่จะเข้าใจเลย บุคคลผู้ที่ฟัง ศึกษาด้วยความละเอียดรอบคอบเท่านั้น ถึงจะเข้าใจและได้รับประโยชน์จากพระธรรมอย่างแท้จริง, สิ่งที่ควรพิจารณาเป็นอย่างยิ่งคือ การฟังพระธรรม เป็นโอกาสที่หายากในชีวิต เป็นการยากมากที่จะได้ฟัง เมื่อมีโอกาสแล้ว ได้พบพระธรรมในแนวทางที่ถูกต้องแล้ว ก็ไม่ควรจะปล่อยโอกาสนั้นให้ผ่านไป ควรตั้งใจฟังด้วยความเคารพ ขณะที่ฟังพระธรรม ขณะนั้นเป็นกุศล เป็นความดี เป็นกุศลแล้วในขณะที่ฟังพระธรรม ซึ่งก็หมายรวมถึงการพิจารณาไตร่ตรอง การสนทนา การสอบถามจากกัลยาณมิตรผู้ที่มีปัญญา ด้วย ทั้งหมดทั้งปวงนั้น เป็นไปเพื่อความเจริญขึ้นของปัญญาทั้งสิ้น แต่จะเจริญขึ้นมากน้อยแค่ไหนนั้น ย่อมขึ้นอยู่ที่การสะสมมาของแต่ละบุคคล อย่างแท้จริง ครับ ...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...

ผมเชื่อว่า แม้แต่ผู้ที่ไม่ได้เรียนหนังสือ คงทำหลายสิ่งหลายอย่างสำเร็จมาแล้ว

ในชีวิต ซึ่งบางเรื่องที่เราก็ไม่มีความรู้มาก่อนเลย แต่ด้วยความเห็นประโยชน์ และความ

อดทน งานเหล่านั้นก็เสร็จได้

ในขณะนี้ พระธรรมยังคงอยู่ ท่านผู้รู้ธรรมยังมีอยู่ ดังนั้น ท่านผู้เห็นประโยชน์

ของพระธรรม ก็ยังมีโอกาสฟังและเข้าใจธรรมะได้ โดยต้องอาศัยความตั้งใจและความ

อดทน ไม่ว่าผู้ศึกษานั้น จะเป็นผู้เรียนหนังสือมามากหรือน้อย ก็ต้องมีความเพียรในการ

ศึกษาพระธรรมครับ