นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทธสฺส

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทธสฺส

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทธสฺสพุทฺธํ สรณํ คจฺฉามิธมฺมํ สรณํ คจฺฉามิสงฺฆํ สรณํ คจฺฉามิ•••..... ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย .....•••
... สนทนาธรรมที่ ...

มูลนิธิศึกษาและเผยแพร่พระพุทธศาสนา (มศพ.)

พระสูตร ที่จะนำมาสนทนาที่มูลนิธิฯ

ในวันเสาร์ที่ ๑๕ มีนาคม ๒๕๕๗ คือ

โนเจทสูตร *

...จาก...

[เล่มที่ 26] พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย นิทานวรรค เล่ม ๒ หน้าที่ ๔๙๖

...นำสนทนาโดย...

ท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ และ คณะวิทยากร

[เล่มที่ 26] พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย นิทานวรรค เล่ม ๒ หน้าที่ ๔๙๖

๔. โนเจทสูตร

(ว่าด้วยเรื่องธาตุทั้ง ๔)

[๔๐๘] พระผู้มีพระภาคเจ้า ประทับอยู่ ณ พระวิหารเชตวัน อารามของ

ท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี กรุงสาวัตถี. ณ ที่นั้นแล พระผู้มีพระภาคเจ้า

ตรัสเรียกภิกษุทั้งหลาย แล้วได้ตรัสว่า ดูกร ภิกษุทั้งหลาย ถ้าว่า

ความแช่มชื่นแห่งปฐวีธาตุไม่ได้มีแล้วไซร้ สัตว์ทั้งหลายไม่พึงยินดีในปฐวีธาตุ

ก็เพราะความแช่มชื่นแห่งปฐวีธาตุมีอยู่แล ฉะนั้น สัตว์ทั้งหลาย จึงยินดีใน

ปฐวีธาตุ ถ้าว่าโทษแห่งปฐวีธาตุไม่ได้มีแล้วไซร้ สัตว์ทั้งหลายก็ไม่พึง

เบื่อหน่ายในปฐวีธาตุ ก็เพราะโทษแห่งปฐวีธาตุ มีอยู่แล ฉะนั้น

สัตว์ทั้งหลายจึงเบื่อหน่ายในปฐวีธาตุ ถ้าว่าเครื่องสลัดออกแห่งปฐวีธาตุ

ไม่ได้มีแล้วไซร้ สัตว์ทั้งหลายก็ไม่พึงสลัด [ตน] ออกจากปฐวีธาตุ

ก็เพราะเครื่องสลัดออกจากปฐวีธาตุมีอยู่แล ฉะนั้น สัตว์ทั้งหลายจึงสลัด

[ตน] ออกจากปฐวีธาตุ

ถ้าว่าความแช่มชื่นแห่งอาโปธาตุไม่ได้มีแล้ว ไซร้ . . .

ถ้าว่าความแช่มชื่นแห่งเตโชธาตุไม่ได้มีแล้วไซร้ . . .

ถ้าว่าความแช่มชื่นแห่งวาโยธาตุ ไม่ได้มีแล้วไซร้ สัตว์ทั้งหลายก็ไม่พึงยินดี

ในวาโยธาตุ ก็เพราะความแช่มชื่นแห่งวาโยธาตุ มีอยู่แล ฉะนั้น สัตว์ทั้งหลาย

จึงยินดีในวาโยธาตุ ถ้าว่าโทษแห่งวาโยธาตุไม่ได้มีแล้วไซร้ สัตว์ทั้งหลาย

ก็ไม่พึงเบื่อหน่ายในวาโยธาตุ ก็เพราะโทษแห่งวาโยธาตุมีอยู่ ฉะนั้น

สัตว์ทั้งหลายจึงเบื่อหน่ายในวาโยธาตุ ถ้าว่าเครื่องสลัดออกแห่งวาโยธาตุ

ไม่ได้มีแล้วไซร้ สัตว์ทั้งหลายก็ไม่พึงสลัด [ตน] ออกจากวาโยธาตุ

ก็เพราะเครื่องสลัดออกแห่งวาโยธาตุมีอยู่แล ฉะนั้น สัตว์ทั้งหลายจึงสลัด [ตน]

ออกจากวาโยธาตุ.

[๔๐๙] ดูกร ภิกษุทั้งหลาย ตราบเท่าที่สัตว์เหล่านี้ยังไม่ทราบชัดตาม

ความเป็นจริง ซึ่งความแช่มชื่นโดยเป็นความแช่มชื่น ซึ่งโทษโดยความเป็นโทษ

ซึ่งเครื่องสลัดออกโดยความเป็นเครื่องสลัดออก แห่งธาตุทั้ง ๔ เหล่านี้เพียงใด

สัตว์เหล่านี้ยังสลัดตนออกไม่ได้ พรากออกไม่ได้ ยังไม่หลุดพ้นไปจากโลก

พร้อมทั้งเทวโลก มารโลก พรหมโลก และจากหมู่สัตว์ พร้อมทั้งสมณพราหมณ์

เทวดาและมนุษย์ มีใจข้ามพ้นจากแดนกิเลสและวัฏฏะไม่ได้ เพียงนั้น

ก็เมื่อใดแล สัตว์เหล่านี้ได้ทราบชัดตามความเป็นจริง ซึ่งความแช่มชื่นโดย

เป็นความแช่มชื่น ซึ่งโทษโดยความเป็นโทษ ซึ่งเครื่องสลัดออกโดยความเป็น

เครื่องสลัดออก แห่งธาตุทั้ง ๔ เหล่านี้ เมื่อนั้น สัตว์เหล่านี้ย่อมสลัดตนออกได้

พรากออกได้ หลุดพ้นไปจากโลกพร้อมทั้งเทวโลก มารโลก พรหมโลก

และจากหมู่สัตว์ พร้อมทั้ง สมณพราหมณ์ เทวดาและมนุษย์ จึงได้มีใจข้ามพ้น

จากแดนกิเลสและวัฏฏะอยู่ ดังนี้.

จบโนเจทสูตรที่ ๔

อรรถกถาโนเจทสูตรที่ ๔

พึงทราบวินิจฉัยในโนเจทสูตรที่ ๔ ดังต่อไปนี้.

บทว่า นยทํ เป็นต้น ท่านประกอบด้วยการปฏิเสธตามที่กล่าวแต่ต้น

พึงทราบอย่างนี้ว่า สัตว์ทั้งหลายออกไม่ได้ พรากออกไม่ได้ หลุดพ้นไปไม่ได้

มีใจข้ามพ้นจากแดนกิเลสไม่ได้อยู่. พึงทราบวินิจฉัยในนัยที่ ๒.

บทว่า วิมริยาทิกเตน ได้แก่ มีใจไม่มีแดน. ในบทนั้น

แดนมี ๒ คือ แดนคือกิเลส แดนคือวัฏฏะ. ก็ในบทเหล่านั้นกิเลสของ

คนใด อันตนละได้แล้วครึ่งหนึ่ง อีกครึ่งหนึ่งยังละไม่ได้ ก็หรือว่าวัฏฏะครึ่งหนึ่ง

ตนละได้แล้ว อีกครึ่งหนึ่งยังละไม่ได้. จิต ของคนนั้นข้ามพ้นแดน หมายถึง

กิเลส หรือวัฏฏะที่ละได้แล้ว. จิตข้ามพ้นจากแดนไม่ได้ หมายถึงกิเลส

หรือวัฏฏะที่ยังละไม่ได้. ส่วนในที่นี้ ท่านกล่าวว่ามีใจข้ามพ้นจากแดน ดังนี้

เพราะกิเลสและวัฏฏะแม้ทั้งสองละได้แล้ว. อธิบายว่า มีใจไม่ทำแดนไว้

ข้ามพ้นแดนอยู่. กล่าวสัจจะ ๔ เท่านั้นไว้ใน ๓ สูตรเหล่านี้

ด้วยประการฉะนี้แล.

จบอรรถกถาโนเจทสูตรที่ ๔.

หมายเหตุ โนเจทะ เป็นคำรวมกันระหว่าง โน (ไม่) เจท (ถ้าว่า)

ซึ่งเป็นบาลีที่ปรากฏในพระสูตร แปลว่า ถ้าว่าความแช่มชื่นแห่งปฐวีธาตุ

ไม่ได้มีแล้วไซร้ เป็นต้น

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ข้อความโดยสรุป

โนเจทสูตร

(ว่าด้วยเรื่องธาตุทั้ง ๔)

พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงว่า

ถ้าหากธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ และธาตุลม ไม่มีความแช่มชื่น สัตว์ทั้งหลาย

ก็จะไม่ยินดีในธาตุเหล่านี้ แต่เพราะ ธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ และธาตุลม

มีความแช่มชื่น สัตว์ทั้งหลายจึงยินดี

ถ้าหากธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ และธาตุลม ไม่มีโทษ สัตว์ทั้งหลายก็จะ

ไม่เบื่อหน่ายในธาตุเหล่านี้ แต่เพราะธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ และธาตุลม

มีโทษ สัตว์ทั้งหลาย จึงเบื่อหน่าย

ถ้าหากไม่มีเครื่องสลัดออกจากธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ และธาตุลม

สัตว์ทั้งหลายก็จะไม่สลัดตนออกจากธาตุเหลานี้ แต่เพราะเครื่องสลัดออก

จากธาตุเหล่านี้ มีอยู่ สัตว์ทั้งหลายจึงสลัดตนออก

ตราบใดที่ยังไม่ทราบความแช่มชื่น โทษ เครื่องสลัดออกจากธาตุ ๔ เหล่านี้

ตามความเป็นจริง ก็ยังไม่สามารถพ้นจากแดนกิเลสและสังสารวัฏฏ์ แต่เมื่อใด

ที่ทราบความแช่มชื่น โทษ เครื่องสลัดออกจากธาตุ ๔ เหล่านี้ ตามความเป็นจริง

ก็ย่อมสามารถพ้นจากแดนกิเลสและสังสารวัฏฏ์ ได้.

ขอเชิญคลิกอ่านข้อความเพิ่มเติมได้ที่นี่ครับ

มีหนทางเดียวคือ หนทางละความไม่รู้ ละความติดข้อง ปฐมสัมโพธสูตร .. ความรู้แท้ในเรื่องอายตนะ เมื่อไหร่สังสารวัฏฏ์ถึงจะสิ้นสุดลง

อธิบายธาตุ ๔ [อภิธัมมัตถสังคหบาลี]

มหาภูตรูป

ธาตุและมหาภูตรูป

...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...

สาธุ

ขอบคุณ และขออนุโมทนาค่ะ

ขอบคุณ และขออนุโมทนาครับ

ขอบคุณ และขออนุโมทนาค่ะ

ขอบคุณ และขออนุโมทนาค่ะ