เรียนถามท่านอาจารย์และวิทยากรทุกท่านครับ ในสฬายตนวิภังคะสูตร (มัชฌิมนิกาย อุปริปัณณาสก์) ส่วนของโทมนัสอาศัยเนกขัมมะ 6 ประการ ซึ่งเป็นโทมนัสเวทนาจากการที่เป็นผู้รู้เห็นตามความเป็นจริงซึ่งความไม่เที่ยงแล้ว เข้าไปตั้งความปรารถนาใน อนุตตรวิโมกข์ (พระนิพพาน) อยากสอบถามว่า พระอนาคามี สามารถเกิดโทมนัสอาศัยเนกขัมมะ จากการตั้งความปรารถนาในพระนิพพานได้หรือไม่ครับ ขอบพระคุณครับ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
[เล่มที่ 23] พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย อุปริปัณณาสก์ เล่ม ๓ ภาค ๒-
หน้า ๒๙๙
บทว่า อิมานิ ฉ เนกฺขมฺมสิตานิ โทมนสฺสานิ ความว่า โทมนัสอันเกิดแก่บุคคลผู้ตั้งความปรารถนาในอรหัต ในเมื่ออิฏฐารมณ์ไปสู่คลองในทวาร ๖ อย่างนี้ ไม่อาจเพื่อจะตั้งวิปัสสนาให้เจริญขึ้นด้วยอำนาจแห่งความไม่เที่ยงเป็นต้น เพื่อบรรลุอรหัตนั้น ดุจพระมหาสิวเถระผู้อยู่ในเงื้อมใกล้บ้าน เศร้าโศกว่า เราไม่อาจแล้วเพื่อบรรลุอรหัต ตลอดปักษ์นี้บ้าง ตลอดเดือนนี้บ้าง ตลอดปีนี้บ้าง ด้วยอำนาจความเป็นไปแห่งสายน้ำตาเหล่านี้ พึงทราบว่า โทมนัสอาศัยเนกขัมมะ ๖.

บุคคลผู้เป็นพระอนาคามี จะไม่มีโทมนัสเวทนาเกิดขึ้นอีกเลย โทมนัสเวทนา เมื่อเกิดขึ้น จะเกิดขึ้นกับจิตที่มีโทสะเป็นมูล เมื่อพระอนาคามีบุคคลดับโทสะได้แล้ว จึงไม่มีโทมนัสเวทนาเกิดขึ้น ข้อความในสฬายนวิภังคสูตร ที่แสดงถึงโทมนัสเวทนาอาศัยเนกขัมมะ แสดงถึงความเป็นจริงของผู้ที่ตั้งความปรารถนาเพื่อรู้แจ้งอริยสัจจธรรมถึงความเป็นอริยบุคคลขั้นสูงสุด คือ ถึงความเป็นพระอรหันต์ แต่เมื่อเพลิดเพลินยินดีพอใจไปในอารมณ์ที่ปรากฏทางทวารทั้ง ๖ ไม่เห็นความไม่เที่ยงของสภาพธรรม ก็เกิดความทุกข์ใจ เดือดร้อนใจ ที่ตนเองไม่สามารถบรรลุธรรมได้ นี้คือ ความเข้าใจตามข้อความในอรรถกถา โดยได้ยกพระมหาสิวเถระเป็นตัวอย่าง ซึ่งในตอนนั้น ท่านยังไม่ได้บรรลุเป็นพระอริยบุคคลขั้นใดเลย ยังเป็นปุถุชนอยู่ แต่ในท้ายที่สุดแล้ว ท่านก็ได้รู้แจ้งอริยสัจจธรรมถึงความเป็นพระอรหันต์ (อ้างอิงข้อความในอรรถกถา อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต - พระมหาสิวเถระ บรรลุเป็นพระอรหันต์ [อรรถกถา อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต] )
ซึ่งถ้าพิจารณาแล้วก็ย่อมเข้าใจได้ว่า ผู้ที่มีโทมนัสอาศัยเนกขัมมะ ก็ต้องไม่ใช่พระอนาคามีบุคคลอย่างแน่นอน เพราะพระอนาคามีบุคคล ดับโทสะได้แล้ว จึงไม่มีโทมนัสเวทนาเกิดขึ้น และที่สำคัญ อีกเพียงขั้นเดียวก็จะถึงความเป็นพระอรหันต์แล้ว จะมามีความเดือดร้อนใจ ทุกข์ใจอีกได้อย่างไร ครับ
...ยินดีในความดีของทุกๆ ท่านครับ...

ขออนุโมทนาครับ

พระอนาคามีละความยินดี พอใจในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ได้ จึงไม่มีโทสะค่ะ