ใน ปปัญจสูทนี มีคำอธิบายว่า

สำหรับจิตปราศจากราคะ คือ วีตราคจิตนั้น ได้แก่ จิตอันเป็นกุศลและ อัพยากตะ อันเป็นโลกียะ

ที่ทรงจำแนกไว้ในพระไตรปิฎกโดยละเอียดเพื่อที่ว่า เมื่อสติของท่านผู้ใดระลึก ก็จะได้รู้ชัดในสภาพของจิตชนิดหนึ่งๆ ซึ่งเกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัยต่างๆ กัน แล้วจะได้ละคลายไม่ยึดถือว่า สภาพจิตนั้นๆ เป็นตัวตน ธรรมดาของจิตนั้นเป็นอกุศลมากกว่ากุศล ถ้าขณะใดที่กุศลจิตไม่เกิด ก็ย่อมจะเป็นโลมูลจิตบ้าง โทสมูลจิตบ้าง โมหมูลจิตบ้าง แต่ขณะใดที่กุศลจิตเกิดขึ้น ที่ชื่อว่า กุศล เพราะอรรถว่ายังธรรมอันลามกให้สะเทือน ให้หวั่นไหว ให้พินาศ

เพราะฉะนั้น อย่ารังเกียจกุศลจิตทุกประการ หรืออย่าคิดว่าท่านจะเจริญสติปัฏฐานรู้ลักษณะของกุศลจิตไม่ได้ แม้โลภมูลจิตซึ่งเป็นอกุศลจิต สติก็ยังระลึกรู้ได้ แล้วทำไมฝ่ายกุศลธรรม คือ กุศลจิตที่เกิดขึ้น สติจะระลึกรู้ไม่ได้ว่า ขณะนั้นก็เป็นแต่เพียงสภาพนามธรรมชนิดหนึ่ง

ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 166