จิตปรมัตถ์ แผ่นที่ ๒ ตอนที่ ๙๑ นาทีที่ ๘.๐๐ - ๑๔.๑๗

โดยท่าน อ. สุจินต์ บริหารวนเขตต์

สำหรับวันนี้ขอทบทวนโลภมูลจิตทิฏฐิคตวิปปยุตต์โดยกิจ ซึ่งเพื่อที่จะไม่ให้ท่านผู้ฟังลืมว่า จิตทั้งหมดมี ๘๙ ประเภท แต่ว่ากิจทั้งหมดมีเพียง ๑๔ กิจ สำหรับ"โลภมูลจิต" จะทำกิจใดได้ใน ๑๔ กิจ?

กิจของจิต ๑๔ กิจ

กิจที่ ๑ คือ ปฏิสนธิกิจ

กิจที่ ๒ คือ ภวังคกิจ

กิจที่ ๓ คือ อาวัชชนกิจ

กิจที่ ๔ คือ ทัสสนกิจ

กิจที่ ๕ คือ สวนกิจ

กิจที่ ๖ คือ ฆายนกิจ

กิจที่ ๗ คือ สายนกิจ

กิจที่ ๘ คือ ผุสสนกิจ

กิจที่ ๙ คือ สัมปฏิจฉันนกิจ

กิจที่ ๑๐ คือ สันตีรณกิจ

กิจที่ ๑๑ คือ โวฏฐัพพนกิจ

กิจที่ ๑๒ คือ ชวนกิจ

กิจที่ ๑๓ คือ ตทาลัมพนกิจ

กิจที่ ๑๔ คือ จุติกิจ

ขอเชิญคลิกอ่านย้อนหลังได้ครับ

อภิธรรมวาที ๑ ... รู้บ้างไหมว่าจิตใจของท่านนั้นไม่ดี

ขอเชิญคลิกฟังเพิ่มเติมที่หัวข้อได้ครับ

กิจที่ ๑ คือ ปฏิสนธิกิจ โลภมูลจิตทำกิจปฏิสนธิไม่ได้ เพราะจิตที่จะปฏิสนธิได้ต้องเป็นจิตประเภทวิบากเท่านั้น แล้วก็ไม่ได้หมายความว่าวิบาก ทุกดวงจะทำปฏิสนธิกิจได้ ต้องเป็นวิบากจิตเพียง ๑๙ ดวงดังที่ได้กล่าวถึง แล้ว

กิจที่ ๒ คือ ภวังคกิจ ต้องเป็นวิบากจิต เพราะฉะนั้นโลภมูลจิตก็ทำกิจนี้ไม่ได้

กิจที่ ๓ คือ อาวัชชนกิจ มีจิตสองดวงเท่านั้นที่ทำกิจนี้ คือ ปัญจทวาราวัชชนจิต ๑ มโนทวาราวัชชนจิต๑ ซึ่งเป็นชาติกิริยาและเป็นกามภูมิ ไม่ว่าวิถีจิต จะเกิดในภูมิไหนจะต้องมีอาวัชชนจิตเป็นวิถีแรก ถ้าเป็นทางปัญจทวารก็ต้อง เป็นปัญจทวารวัชชนจิต ถึงแม้ว่าจะเกิดในรูปพรหมภูมิก็ยังเป็น (จิต) ชั้นกาม ภูมิ คือเป็นกามาวจรจิต หรือจะเกิดในอรูปพรหมภูมิคือก็เป็นกามาวจรจิต โดยภูมิ (ของจิต) ก็ยังต้องเป็นกามาวจรจิต เปลี่ยนแปลงภูมิหรือระดับขั้นของจิตไม่ได้ เช่นเดียวกับเปลี่ยนแปลงชาติของจิตไม่ได้ เพราะฉะนั้นโลภมูลจิตไม่ได้ทำอาวัชชนกิจ

กิจที่ ๔ คือ ทัสสนกิจ มีจิต ๒ ดวงเท่านั้นที่ทำกิจเห็นได้แก่ จักขุวิญญาณ-กุศลวิบากจิต ๑ (จักขุวิญญาณ) อกุศลวิบากจิต ๑ เพราะฉะนั้น โลภมูลจิตก็ไม่ได้ทำทัศนกิจ ในขณะที่กำลังเห็นเด่จะต้องรู้ว่าชั่วขณะเห็นไม่ใช่โลภมูลจิต เพราะเหตุว่า เป็นจิตที่ไม่ประกอบด้วยเหตุ ไม่มีโลภะ โทสะ โมหะ หรืออโลภะ อโทสะ อโมหะ เกิดร่วมด้วยกับจักขุวิญญาณที่ทำทัศนกิจ

กิจที่ ๕ คือ สวนกิจ กิจได้ยินได้แก่ จิตสองดวงคือ โสตวิญญาณจิตซึ่งเป็นวิบากจิต เป็นกุศลวิบากจิต ๑ เป็นอกุศลวิบากจิต ๑ เพราะฉะนั้นโลภมูลจิตทำสวนกิจไม่ได้

กิจที่ ๖ คือ ฆายนกิจ กิจได้กลิ่น โลภมูลจิตก็ทำกิจนี้ไม่ได้

กิจที่ ๗ คือ สายนกิจ (กิจลิ้มรส) โลภมูลจิตทำกิจนี้ไม่ได้

กิจที่ ๘ คือ ผุสสนกิจ (กิจรู้สิ่งที่กระทบสัมผัส) โลภมูลจิตทำกิจนี้ไม่ได้

กิจที่ ๙ คือ สัมปติฉันนกิจ (กิจรับอารมณ์) โลภมูลจิตทำกิจนี้ไม่ได้

กิจที่ ๑๐ คือ สันตีรณกิจ (กิจพิจารณาอารมณ์) โลภมูลจิตทำกิจนี้ไม่ได้

กิจที่ ๑๑ คือ โวฏฑัพพนกิจ (กิจตัดสินอารมณ์) โลภมูลจิตทำกิจนี้ไม่ได้

กิจที่ ๑๒ คือ ชวนกิจ เป็นกิจที่แล่นไปในอารมณ์เพราะเหตุว่าเห็นแล้ว รับแล้ว พิจารณาแล้ว ตัดสินแล้ว เพราะฉะนั้นสำหรับชวนกิจ จะได้แก่จิตที่ เป็นกุศลบ้าง (จิตที่เป็น) อกุศลบ้าง และสำหรับผู้ที่เป็นพระอรหันต์แล้ว ไม่มี (ทั้ง) กุศลและอกุศลชวนกิจก็เป็นกิริยาจิต และนอกจากนั้น โลกุตตรกุศลเป็นชวนกิจ พร้อมทั้งโลกุตตรวิบาก คือ (โลกุตตร) ผลจิตก็เป็นชวนกิจด้วย

สำหรับกิจที่ ๑๓ คือ ตทาลัมพณกิจ โลภมูลจิตไม่ได้ทำตทาลัมพณกิจเพราะเหตุว่าตทาลัมพณกิตเป็นวิบากจิต

กิจที่ ๑๔ คือ จุติ (กิจ) โลภมูลจิตไม่ได้ทำกิจจุติ เกิดก่อนจุติ แต่ไม่ได้ทำจุติกิจ เพราะฉะนั้น สำหรับกิจทั้ง ๑๔ กิจนี้ "โลภมูลจิต" ทำ ชวนกิจ เช่นเดียวกับอกุศลอื่นๆ กุศลอื่นๆ หรือกิริยาจิตของพระอรหันต์ ซึ่งไม่ใช่ปัญจทวารวัชชนจิตและมโนทวารวัชชนจิต และสำหรับโลกุตตรจิตทั้ง ๘ ดวง คือ โสตาปัตติมรรคจิต สกทาคามิมรรคจิต อนาคามมิมรรคจิต อรหัตตมรรคจิต ซึ่งเป็นโลกุตตรกุศล ๔ และ โลกุตตรวิบาก ๔ คือ โสตาปัตติผลจิต สกทาคามิผลจิต อานาคามิผลจิต อรหัตตผลจิต ก็กระทำชวนกิจ เพราะฉะนั้น "วิบากจิต" ที่จะทำชวนกิจได้ มีภูมิเดียวคือ โลกุตตรวิบาก เพราะเหตุว่า โลกุตตรวิบากไม่ได้กิจปฏิสนธิ ภวังค์ จุติ และกิจอื่นๆ เช่นวิบากอื่นๆ โลกุตตรวิบาก มีนิพพานเป็นอารมณ์ เป็นธรรมะที่ดับกิเลสแล้ว เป็นสภาพของจิตที่เกิดขึ้นมีนิพพานเป็นอารมณ์โดยฐานะที่ดับกิเลสแล้ว เพราะฉะนั้นโลกุตตรวิบากจิตจึงทำชวนกิจเช่นเดียวกับโลกุตตรกุศลจิต ในขณะที่เป็นฌาณสมาบัติ ผู้ที่อบรมเจริญความสงบในขณะที่เป็นฌาณจิตนั้นก็เป็นชวนกิจ แต่ว่าก่อนที่ชวนจิตจะเกิดได้ จะต้องมีอาวัชชนจิตเกิดก่อน

อย่าลืม (ว่า) อาวัชชนจิตต้องเป็นชาติกิริยา แต่ชวนกิจแล้วเป็นกุศลก็ได้ เป็นอกุศลก็ได้ เป็นโลกุตตรวิบากได้ และเป็นกิริยาได้ถ้าไม่ใช่ปัญจทวารวัชชนจิตและมโทวารวัชชนจิต

กิจมี ๑๔ กิจ แต่ตอนนี้ เว้น ๒ กิจ ที่ไม่ได้ทำ คือ ปฏิสนธิกิจและจุติกิจ

ขออนุโมทนา

รู้ชื่อยังยาก และรู้ลักษณะของสภาพธัมมะที่กล่าวมา จะยากแค่ไหนเนี่ย อบรมต่อไปนะ

ขออนุโมทนาค่ะ

ขออนุโมทนาครับ

ยินดีในกุศลจิตค่ะ