ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

เมื่อวิถีจิตเกิดขึ้นรู้อารมณ์ทางปัญจทวาร ซึ่งเป็นปสาทรูป ทวารหนึ่งทวารใดดับไปแล้ว ภวังคจิตก็เกิดดับสืบต่อคั่นแล้ว ต่อจากนั้นมโนทวารวิถีจิต คือจิตที่อาศัยใจ (ภวังคุปัจเฉทจิต) เป็นทวารรู้อารมณ์ก็เกิดขึ้น รู้อารมณ์เดียวกับวิถีจิตทางปัญจทวารที่เพิ่งดับไปแล้วนั้น ในวาระหนึ่งๆ วิถี​จิต​ที่​เกิด​ขึ้น​รู้​อารมณ์​ทาง​มโน​ทวาร​นั้น​ ไม่​มาก​เท่ากับ​วิถี​จิต​ที่​เกิด​ขึ้น​รู้​อารมณ์​ทางปัญจ​ทวาร และทางมโนทวารนั้นเมื่ออารมณ์ไม่ได้กระทบกับจักขุปสาท เป็นต้น จึงไม่มีอตีตภวังค์ แต่ก่อนที่มโนทวาราวัชชนจิตจะรำพึงถึงอารมณ์ที่วิถีจิตรู้ทางปัญจทวารแล้วดับไปนั้น ภวังคจลนะจะต้องเกิดขึ้นไหวตามอารมณ์นั้นแล้วดับไป แล้วภวังคุปัจเฉทะจึงเกิดขึ้นแล้วดับไป ต่อจากนั้นมโนทวาราวัชชนจิตจึงเกิดขึ้น เป็นมโนทวารวิถีจิตที่ ๑ จิต​ที่​ทำอา​วัช​ชนกิจ​ทาง​มโน​ทวาร​นั้น​ไม่ใช่​ปัญจ​ทวา​รา​วัช​ชน​จิต ปัญจ​ทวา​รา​วัช​ชน​จิตทำอา​วัช​ชน​กิจ​ได้​ทางปัญจ​ทวาร​เท่านั้น ทำอา​วัช​ชน​กิจ​ทาง​มโนทวาร​ไม่​ได้​เลย จิตที่ทำ​อาวัชชนกิจทางมโนทวารมี ๑ ดวง คือ มโนทวาราวัชชนจิต ทำ​กิจรำพึงถึงอารมณ์ทางมโนทวาร คือ นึกถึงอารมณ์ทางมโนทวาร ในวันหนึ่งๆ ที่คิดนึกเรื่องต่างๆ นั้น ขณะที่คิดนั้น จิตไม่รู้อารมณ์ใดอารมณ์หนึ่งทางตา หู จมูก ลิ้น กายเลย เมื่อภวังคจลนะเกิดขึ้นแล้วดับไป ภวังคุปัจเฉทะก็เกิดต่อแล้วดับไป แล้วมโนทวาราวัชชนจิตก็เกิดขึ้น​ เป็นมโนทวารวิถีจิตที่ ๑ เมื่อมโนทวาราวัชชนจิตดับไปแล้ว สำหรับผู้ที่ไม่ใช่พระอรหันต์ กุศลจิต หรืออกุศลจิตซึ่งเป็นชวนวิถีจิตก็เกิดดับสืบต่อซํ้ากันโดยเป็นจิตประเภทเดียวกันทั้ง ๗ ขณะ เมื่อกุศลชวนวิถีจิตหรืออกุศลชวนวิถีจิตดับไปแล้ว ถ้าเป็นอารมณ์ทางใจที่ปรากฏชัดเจน ตทาลัมพนวิถีจิตก็เกิดต่ออีก ๒ ขณะ ฉะนั้น วิถีจิตที่เกิดขึ้นรู้อารมณ์ทางมโนทวาร จึงมีเพียง ๓ วิถีเท่านั้น คือ

วิถีที่ ๑ เป็นอาวัชชนวิถี ๑ ขณะ
วิถีที่ ๒ เป็นชวนวิถี ๗ ขณะ
วิถีที่ ๓ เป็นตทาลัมพนวิถี ๒ ขณะ

ลำดับ​การ​เกิด​ขึ้น​ของ​วิถี​จิต​ทาง​มโน​ทวาร​มี ๓ วิถี ดังนี้

ภวังคจลนะ ๑ ขณะ ไม่ใช่วิถีจิต

ภวังคุปัจเฉทะ ๑ ขณะ ไม่ใช่วิถีจิต

มโนทวาราวัชชนจิต ๑ ขณะ เป็นอาวัชชนวิถีจิต

กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ เป็นชวนวิถีจิต
กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ เป็นชวนวิถีจิต
กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ เป็นชวนวิถีจิต
กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ เป็นชวนวิถีจิต
กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ เป็นชวนวิถีจิต
กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ เป็นชวนวิถีจิต
กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ เป็นชวนวิถีจิต
ตทาลัมพนจิต ๑ ขณะ เป็นตทาลัมพนวิถีจิต
ตทาลัมพนจิต ๑ ขณะ เป็นตทาลัมพนวิถีจิต

โดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ จัดพิมพ์เผยแพร่ โดย คณะกรรมการ ศิลปะและวัฒนธรรม สภาผู้แทนราษฎร เนื่องในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนม์พรรษา ครบ ๗๕ พรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช วันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๕

ขอเชิญอ่านหรือดาวน์โหลดหนังสือ ...

ปรมัตถธรรมสังเขป

ขอเชิญอ่านตอนต่อไป ...

ความจริงแห่งชีวิต

ขออนุโมทนาขออุทิศกุศล แด่ คุณพ่อ และ คุณแม่

"มโนทวารวิถีจิต" ซึ่งเป็น "จิต" ที่อาศัย "ใจ" (ภวังคุปัจเฉทจิต) เป็นทวาร ในการรู้อารมณ์ ก็เกิดขึ้น

"ใจ" ในที่นี้ หมายถึงอะไร และ เกี่ยวข้องกับคำว่า (ภวังคุปัจเฉทจิต) อย่างไร

กรุณาอธิบายด้วยค่ะ

คำว่า "ใจ" ในที่นี้ หมาย ภวังคุปัจเฉทจิต คือ จิตมีหลายประเภท บางประเภท กระทำกิจเป็นทวารให้วิถีจิตทางมโนทวารเกิดขึ้น บางประเภทไม่เป็นทวาร ดังนั้น มหาวิบาก เป็นต้น ที่กระทำกิจภวังค์ เป็นมโนทวาร คือ เป็นทางให้วิถีจิตทางมโนทวาร เกิดขึ้นรู้อารมณ์ครับ

ขออนุโมทนาครับ

ขอบพระคุณค่ะ

ขออนุโมทนา

ขอบคุณ และขออนุโมทนาค่ะ

ขออนุโมทนาครับ

ขอบคุณ และขออนุโมทนาค่ะ