ข้อความบางตอนจาก...

อรรถกถา

สุภาชีวกัมพวนิกาเถรีคาถา

ในติงสนิบาต คาถาวา ชีวกมฺพวน รมฺม เปนตน เปนคาถา ของพระสุภาชีวกัมพวนิกาเถรี มีวินิจฉัยดังตอไปนี้. พระเถรีแมรูปนี้ ก็ไดบําเพ็ญบารมีมาในพระพุทธเจาพระองคกอนๆ สรางสมกุศลอันเปนอุปนิสัยแหงพระนิพพาน มาในภพนั้นๆ อบรมกุศลมลเพิ่ม พูนสัมภารธรรมเครื่องปรุงแตงวิโมกขมาโดยลําดับ มีญาณแกกลา มาใน พุทธุปบาทกาลนี้ ก็บังเกิดในตระกูลพราหมณมหาศาล ในกรุงราชคฤห มีนามวาสุภา.

เลากันมาวา นางมีสวนแหงเรือนรางประกอบดวยผิวพรรณดั่งทอง เพราะฉะนั้น นางจึงมีนามคลอยตามไป ดวยวา สุภา แปลวา งาม ขณะ พระศาสดาเสด็จเขาไปกรุงราชคฤห นางก็ไดศรัทธาเปนอุบาสิกา ตอมา เกิด ความสังเวชในสังสารวัฏฏ์ เห็นโทษในกามทั้งหลาย และกําหนดเอาเนกขัมมะ การบวชเปนทางเกษม บวชในสํานักพระนางปชาบดีโคตมี บําเพ็ญวิปสสนา ๒-๓ วันเทานั้น ก็ดํารงอยูในพระอนาคามิผล.

ตอมา วันหนึ่ง ชายนักเลงหญิงคนหนึ่ง เปนชาวกรุงราชคฤห เปนหนุมแรกรุน เห็นพระเถรีกําลังเดินไปเพื่อพักกลางวันที่ชีวกัมพวันวิหาร เกิดจิตปฏิพัทธขึ้นมา ก็ยืนกั้นขวางทางไว กลาวเชิญชวนดวยกามารมณ พระเถรีเมื่อจะประกาศโทษของกามทั้งหลาย และอัธยาศัยในเนกขัมมะการบวช ของตนดวยประการตางๆ จึงกลาวธรรมแกชายผูนั้น ชายผูนั้นแมฟงธรรมกถาแลวก็ไมยอมถอย ยังติดตามอยูนั่นแหละ พระเถรีเห็นเขาไมอยูในถอยคําของตน และยังชื่นชอบที่ลูกตา ก็กลาววา เอาเถิด ทานคงชอบลูกตา แลว ก็ควักลูกตาขางหนึ่งของตนมอบใหเขา.

ลําดับนั้น ชายผูนั้น ก็สะดุงเกิดสลด ใจ สิ้นรานรักในพระเถรีนั้น ขอขมาพระเถรีแลวก็หลีกไป. พระเถรีก็ไป สํานักพระศาสดา พรอมกับที่พบพระศาสดานั้นแหละ ตาของพระเถรีก็กลับ เปนปกติดังเดิม. ลําดับนั้น พระเถรียืนอยู ถูกปติที่ดําเนินไปในพระพุทธคุณ สัมผัสไมขาดสาย พระศาสดาทรงทราบอาจาระทางจิตของพระเถรี ทรง แสดงธรรม ตรัสบอกกรรมฐานเพื่ออรหัตตมรรค พระเถรีขมปติไดแลว ทันใดนั้นเอง เจริญวิปสสนา ก็บรรลุพระอรหัตพรอมดวยปฏิสัมภิทา ๔. ครั้น บรรลุพระอรหัตแลว อยูดวยผลสุขและนิพพานสุข พิจารณาทบทวนขอ ปฏิบัติของตน ก็กลาวคาถาที่ตนกับชายนักเลงหญิงนั้นกลาวแลว

พระสุภาเถรีถามวา ในรางที่มีอันจะตองแตกสลายเปนธรรมดา ซึ่ง เต็มดวยซากศพ รังแตจะรกปาชานี้ อะไรที่ทานเขา ใจวาเปนสาระ เพราะเห็นสิ่งใด จึงเกิดติดใจขึ้นมา ขอทานโปรดบอกสิ่งนั้นมาสิ.

ชายนักเลงหญิงตอบวา เพราะเห็นดวงตาของแมนาง ประดุจดวงตาลูก เนื้อทราย ประดุจดวงตากินนรีในระหวางเขา ฤดี รานรักของขาก็ยิ่งกําเริบ. เพราะเห็นดวงตา อุปมาดังยอดดอกอุบล และ ดวงหนาพิมลดังรูปทองของแมนาง ความใครความ ปรารถนาของขาก็ยิ่งกําเริบ.
แมนางผูมีดวงตาโศกดังกินนรีเอย แมขาจะ ไกลแสนไกล ก็จะยังคงรําลึกถึงดวงตาอันบริสุทธิ์ ที่มีขนตายาวงอน เพราะวาอะไรๆ ที่นารักกวาดวงตา ของแมนาง สําหรับขาไมมีเลย.

พระสุภาเถรีกลาววา ทานมาตองการขาพเจาผูเปนบุตรของพระพุทธเจา ก็ชื่อวา ทานปรารถนาจะเดินไปตามทางที่มิใชทาง ชื่อวาแสวงหาดวงจันทรเอามาเปนของเลน ชื่อวา ตองการจะกระโดดขึ้นเขาสิเนรุ. เพราะวา ในโลกพรอมทั้งเทวโลก บัดนี้ ขาพเจา ไมมีอารมณ เปนที่มีราคะความกําหนัดเลย ขาพเจา ไมรูดอกวา ราคะนั้นเปนเชนไร เพราะราคะนั้น ขาพเจากําจัดเสียแลวพรอมทั้งราก ดวยอริยมรรค. ราคะนั้น ขาพเจายกออกแลวเหมือนเอาเชื้อไฟ ออกจากหลุมถานไฟ เหมือนเอาภาชนะใสยาพิษออก จากไฟ ขาพเจาไมรูดอกวา ราคะนั้นเปนเชนไร เพราะราคะนั้นขาพเจากําจัดเสียแลว พรอมทั้งราก ดวยอริยมรรค.

หญิงผูใด ไมพิจารณาปญจขันธ หรือไมเขาเฝา พระศาสดา ขอทานโปรดประเลาประโลมหญิงเชน นั้นเถิด ทานนั้นจะตองเดือดรอน เพราะสุภาภิกษุณี ซึ่งรูตามความจริงผูนี้.

เพราะวา สติของขาพเจามั่นคงไมวาในการดา และการไหว และในสุขและทุกข เพราะรูวาสังขต- สังขารที่ปจจัยปรุงแตงเปนอสุภะไมงาม ใจขาพเจา จึงไมติดอยูในอารมณทั้งปวงเลยทีเดียว ขาพเจานั้นเปนสาวิกาของพระสุคต ดําเนินไป ดวยยาน คือมรรคอันประกอบดวยองค ๘ ถอนกิเลส ดุจลุกศรเสียแลว ไมมีอาสวะ ยินดีอยูแตในเรือนวาง. รูปเขียน ที่ชางบรรจงเขียนไวสวยงาม หรือ รูปไม รูปใบลาน ที่เขาผูกดวยดาย และติดไวดวย ตะปู ทําทารําตางๆ ขาพเจาเห็นมาแลว เมื่อรูปนั้น ถูกรื้อออก ปลดดายและตะปูออก ก็บกพรอง [ไมเปน รูป] กระจัดกระจายออกเปนชิ้นๆ ก็ไมพึงไดสภาพ ที่ชื่อวารูป บุคคลจะพึงตั้งใจไวในรูปนั้นไปทําไม. รางกายนี้ก็เปรียบดวยรูปนั้น เวนจากธรรม เหลานั้นเสียก็เปนไปไมได แมรางกายเวนจากธรรม ทั้งหลาย ก็เปนไปมิได บุคคลจะพึงตั้งใจไวในรูป นั้นไปทําไม.

บุคคลพึงดูรูปจิตรกรรม ที่จิตรกรระบายดวย หรดาล ทําไวที่ฝาผนัง ในจิตรกรรมนั้น ทานก็ยังเห็น วิปริต สัญญาความสําคัญวามนุษย ไรประโยชน จริงๆ .

ดูกอนคนตาบอด ทานยังจะเขาไปใกลรางที่วาง เปลา เหมือนพยับแดดที่ปรากฏตอหนา โดยอาการลวง เหมือนตนไมทองในความฝน เหมือนรูปของ มายากล นักเลนกลแสดงกลางฝูงชนวาเปนของจริง. ฟองที่อยูกลางดวงตา มีน้ําตา มีมูลตา เกิดที่ ดวงตานั้น สวนของตาตางๆ ก็มารวมกัน เหมือน กอนครั่ง ที่วางอยูในโพรงไม พระสุภาเถรี ผูมีดวงตา งาม มีใจไมของไมติดอยูในดวงตานั้น ก็ควักดวงตา ออกจากเบาตา สงมอบใหชายนักเลงหญิงผูนั้นทันที พรอมกับกลาววา เชิญนําดวงตานั้น ไปเถิด ขาพเจา ใหทาน.

ทันใดนั้นเอง ความรานรักในดวงตานั้นของชายนักเลงหญิงนั้นก็หายไป เขาขอขมาพระเถรีดวย คําวา ขาแตแมนางผูเปนพรหมจารี ขอความสวัสดี พึงมีแกแมนางเถิด ความประพฤติอนาจารเชนนี้ จัก ไมมีตอไปอีกละ.

พระสุภาเถรีกลาววา ทานกระทบกระทั่งชนเชนขาพเจา ก็เหมือน กอดกองไฟที่ลุกโชน เหมือนจับงูพิษราย ความสวัสดี ก็คงมีแกทานบางดอก ขาพเจารับขมาทาน. พระสุภาภิกษุณีนั้น พนจากชายนักเลงหญิงนั้น แลว ก็ไปสํานักพระพุทธเจาผูประเสริฐ พอเห็นพระ บุณยลักษณของพระพุทธเจาผูประเสริฐ จักษุก็กลับ เปนปกติเหมือนอยางเดิม.

ขอเชิญรับฟัง...

สุภาชีวกัมพวนิกาเถรีคาถา