- เดี๋ยวนี้เป็นคุณมานิชเพราะอะไร เพราะฉะนั้นตรงต่อความจริงรึยัง เริ่มรู้จักพระสัมมาสัมพุทธเจ้ารึยัง เริ่มรู้ว่า ไม่มีคุณมานิช แต่มีธรรมตั้งแต่เกิดจนตายทุกชาติแต่ถ้าเข้าใจว่ามีคุณมานิช อะไรถูกอะไรผิด

- เพราะฉะนั้นถ้าไม่รู้ก็จะมีความไม่ดีต่างๆ ซึ่งเกิดจากความไม่รู้ เพราะฉะนั้นการจะเป็นคนดีต้องรู้ว่า อะไรถูก อะไรผิดและทิ้งสิ่งที่ผิด แม้การทิ้งที่ผิดก็ไม่ใช่คุณมานิชแต่เป็นการเห็นที่ถูกต้องจึงสามารถทิ้งสิ่งที่ผิดได้

- ความเดือดร้อนใจมีจริงรึเปล่า เกิดแล้วไม่ให้เกิดได้ไหม ถ้าทำสิ่งที่ดีที่ถูกต้องจะเดือดร้อนใจไหม เพราะฉะนั้นก็เข้าใจถูกต้องว่า ความเดือดร้อนใจเพราะได้ทำสิ่งที่ไม่ดี เมื่อความเข้าใจอย่างนี้ถูกต้องมั่นคงก็จะไม่ทำสิ่งที่ไม่ดี

- พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงความไม่ดีทุกระดับและแสดงความดีทุกระดับ ไม่เหมือนกันเลย ปนกันไม่ได้ แต่ละหนึ่งเป็นแต่ละหนึ่ง

- ตราบใดที่ยังไม่รู้อย่างถูกต้องว่า เป็นธรรมแต่ละอย่างก็จะมีความเป็นเราซึ่งเป็นเหตุที่จะทำให้ทำสิ่งที่ไม่ดี เพราะฉะนั้นที่ทำไม่ดีเพราะไม่รู้ว่า ไม่มีเรา แต่มีความไม่ดี เพราะฉะนั้นเมื่อทำสิ่งที่ไม่ดีก็เพราะเข้าใจว่าเป็นเรา จึงทำทุกอย่างที่ไม่ดีเพื่อเรา

- ทุกอย่างต้องเริ่มต้น เริ่มเคารพพระสัมมาสัมพุทธเจ้าจริงๆ ด้วยการฟังทุกคำของพระองค์เพราะทำให้เข้าใจถูกตามความเป็นจริง

- ทุกอย่างที่ปรากฏในโลกทุกวัน ทุกขณะ ไม่ว่าจะเห็นอะไร คิดอะไรหรือทำอะไร เป็นธรรมแต่ละหนึ่งทั้งหมดซึ่งเกิดแล้วก็ดับและไม่กลับมาอีกเลย สุญญตา อนัตตา ไม่เหลือเลย

- กำลังพูดเป็นธรรมรึเปล่า กำลังพูดเป็นธรรมอะไร เมื่อบอกว่าเป็นธรรมก็ต้องรู้ขึ้นว่า เป็นธรรมอะไร ไม่ใช่บอกว่าเป็นธรรมๆ แต่เป็นธรรมอะไร พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงโดยละเอียดยิ่งโดยประการทั้งปวง มีพระองค์เป็นที่พึ่งเพื่อเข้าใจขึ้นว่า ไม่มีเรา มีแต่ธรรม ดีชั่ว สุขทุกข์ เป็นเหตุเป็นผลต่างๆ

- เพราะฉะนั้นมีพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเป็นที่พึ่งแต่ไม่ฟังคำของพระองค์ พึ่งอะไรพระองค์?

- 45 พรรษา พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงคำ นับไม่ถ้วน แต่ละคำฟังแล้วไตร่ตรองจนกว่าจะเข้าใจจริงๆ ไม่มีเราแต่เป็นธรรมก็ต้องรู้ว่า ธรรมอะไร บอกว่าเป็นธรรม กำลังพูดมีธรรมอะไร อะไรไม่ใช่เรา กำลังพูด พูดทั้งวัน พูดทุกวัน แต่ไม่รู้ว่าอะไร ถ้าไม่รู้ อะไรมีพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเป็นที่พึ่ง

- จิตทำอะไร กำลังพูด จิตอะไร จิตที่พูดหมายความว่าอย่างไร คำตอบของคุณมานิชถูกต้อง แต่ว่าจิตนั้นต้องมีความต้องการรึเปล่าที่จะพูด เพราะฉะนั้นก็จะพูดได้ด้วยใช่ไหม ไม่ใช่มีแต่ความต้องการอย่างเดียว

- เพราะฉะนั้นไม่รู้เลยใช่ไหมแม้แต่จะพูดก็ต้องมีจิต และถ้าจิตไม่พูด ไม่อยากจะพูด ไม่โกรธ ไม่พูด ก็ไม่มีการพูดใช่ไหม วันนึงๆ ไม่ได้พูดทั้งวัน

- จิตไม่ดี พูดดีได้ไหม ถ้าจิตดี พูดไม่ดีได้ไหม ถ้าจิตที่ไม่เข้าใจธรรมพูดเรื่องอะไร จิตที่ไม่เข้าใจธรรมก็พูดทุกเรื่องได้โดยไม่เข้าใจธรรม เพราะฉะนั้นเริ่มเข้าใจว่า ทั้งวันทุกขณะตั้งแต่เกิดจนตายเป็นธรรมทั้งหมดใช่ไหม

- พูดเป็นธรรมไหม ไม่พูดเป็นธรรมไหม หัวเราะเป็นธรรมไหม ร้องไห้เป็นธรรมไหม จิตอะไรทำให้ร้องไห้ ร้องไห้เป็นจิตอะไร ร้องไห้มีทุกขเวทนาทางกายหรือทางใจ

- นี่คือการเริ่มรู้จักว่า ขณะไหนทั้งหมดถ้าระลึกได้เป็นการเริ่มเข้าใจธรรมที่เกิดขึ้นแล้วดับไป เพราะฉะนั้นเริ่มรู้ความจริงว่า มีแต่ธรรมทุกขณะตั้งแต่แสนโกฏิกัปป์จนถึงเดี๋ยวนี้และต่อไป ไม่มีเรา ต้องมีความเข้าใจที่ถูกต้องมิฉะนั้นไม่สามารถที่จะละความรักตัว เห็นแก่ตัว ทำทุกอย่างเพื่อตัวได้

- เขาอยากไม่สบายใจไหม เขาอยากทำให้คนอื่นไม่สบายใจไหม แต่บางครั้งก็ทำใช่ไหม ตามเหตุตามปัจจัยใช่ไหม เพราะฉะนั้นเดี๋ยวนี้ทุกคนกำลังสะสมเหตุคือ ความเข้าใจถูกเพื่อที่จะทำสิ่งที่ถูก เพื่อที่จะให้ไม่ต้องทำให้คนอื่นไม่สบายใจและตัวเองก็ไม่สบายใจด้วย

- คุณมานิชเริ่มรู้รึยังว่า จะมีชีวิตต่อไปเพื่ออะไร ทุกคนจะจากโลกนี้ไปเมื่อไหร่ก็ได้ วันนี้ก็ได้เดี๋ยวนี้ก็ได้ ประโยชน์สูงสุดก็คือว่า ได้รู้จักพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเพิ่มขึ้นก่อนที่จะจากโลกนี้ไปเพื่อที่จะเป็นที่พึ่งทุกชาติ

- เพราะฉะนั้นขอให้ทุกคนมั่นคงในการที่จะมีชีวิตอยู่เพื่อเข้าใจพระธรรมและมีพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเป็นที่พึ่ง

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาค่ะ

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาครับ

ขออนุโมทนาครับ