สนทนาพื้นฐานพระอภิธรรม ที่มูลนิธิฯ
วันอาทิตย์ที่ ๒๒ มี.ค. ๒๕๕๒

อ.จ. ถ้าอย่างนั้น ขณะนี้ อวิชชาเป็นปัจจัยแก่อะไร

จง. อวิชชา เป็นปัจจัยแก่สังขาร

อ.จ. สังขาร เดี๋ยวนี้อยู่ที่ไหน

จง. สังขาร กำลังปรุงแต่ง

อ.จ. แล้ว สังขารอะไรกำลังปรุงแต่ง? ความคิด ความคิดเป็นกุศลหรืออกุศล

จง. ถ้าคิดไม่ถูกก็เป็นอกุศล

อ.จ. และอกุศลนี้ มีอะไรเป็นปัจจัย

จง. อกุศล ก็มีทั้งอวิชชาและโลภะ

อ.จ. และถ้าเป็นกุศลล่ะค่ะ มีอะไรเป็นปัจจัย

จง. กุศล ก็ต้องเป็นปัญญาค่ะ

อ.จ. เห็นไหมค่ะ ลืมปฏิจจสมุปบาท พูดคล่อง อวิชชาเป็นปัจจัยแก่สังขาร ไม่เว้นสังขารใดๆ เลยทั้งสิ้น ซึ่งเป็น อปุญญาภิสังขาร ปุญญาภิสังขาร อาเนญชาภิสังขาร เจตนาที่เป็นกรรม ที่ทำให้เกิดดับ ไม่พ้นไปจากสังสารวัฎฎ์ แล้วพอตอบจะตรงกับความเข้าใจไหมค่ะ ตรงหรือไม่ตรง ? ตรงค่ะ... โอ้ยไม่ตรงค่ะ ยังงี้ล่ะค่ะ ก็เป็นเรื่องคิดไปเรื่อยๆ แต่อยากจะให้ฟังแล้วเข้าใจ สิ่งที่กำลังฟัง และเห็นประโยชน์จริงๆ ถึงแม้ว่าเราจะพูดถึงปฏิจจสมุปบาทได้คล่อง แต่จริงๆ แล้วรู้จักธรรมหรือยัง ถ้าตราบใดที่ยังไม่รู้จักธรรมแล้ว เกิดชาติหน้าพูดภาษาอะไร ก็ไม่ทราบ ภาษาไทยลืมหมดแล้ว ที่ไปจำปฏิจจสมุปบาท ภาษาบาลีก็ลืมไปแล้วหมดเลย

คำว่า "ปฏิจจสมุปบาท" คืออะไรก็ไม่รู้ แล้วจะรู้จักธรรมไหมค่ะ เพราะว่าจะต้องมีธรรมเท่านั้น ไม่ใช่เรา เพราะฉะนั้นจุดประสงค์ไม่ใช่จำชื่อแต่ขณะนี้เป็นธรรม เมื่อไรที่อบรมจนกระทั่ง สามารถที่จะเข้าใจ เพียงได้ยินคำที่ว่า ธรรมเกิด เท่านี้รู้แล้วเลยค่ะ สิ่งที่กำลังปรากฎ อย่างนี้ลักษณะอย่างนี้ ไม่ใช่ใครเลย แต่เป็นธรรม แล้วถ้าอบรมปัญญามาพอละคลายการยึดถือ ว่าเป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใด สามารถที่จะประจักษ์ความจริงของสภาพธรรม คือการเกิดดับ ละคลายความติดข้อง ไม่ใช่ให้ฟังไปแล้วไม่มีการที่จะรู้ว่า การละคลายด้วยอะไร ถ้ายังไม่รู้จักตัวธรรมจริงๆ ละคลายไม่ได้เลยค่ะ เอาชื่อมาละคลายไม่ได้ บอกให้ละ ก็ละไม่ได้ เพราะไม่รู้ ว่าขณะนั้นน่ะเป็นเรา บางคนก็ดีใจ ทำความดีเยอะวันนี้ แล้วใครทำ ละหรือเปล่า ยังคงเป็นเรา เพราะฉะนั้นก็มีความติดข้องว่า ความดีของเรา แต่ไม่ใช่ความดีเป็นธรรม กุศลก็เป็นธรรม อกุศลก็เป็นธรรม ทุกอย่างเป็นธรรม...

ขอบคุณ และขออนุโมทนาค่ะ

กราบอนุโมทนาค่ะ

ขออนุโมทนาครับ

ขอบคุณ และขออนุโมทนาครับ

ขออนุโมทนาค่ะ

ขออนุโมทนาครับ