ข้อความต่อไปแสดงว่า ๘ ทิศคืออะไร

และข้อความตอนท้ายมีว่า

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย บุรุษที่ควรฝึก อันตถาคตผู้อรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าสอนให้วิ่ง ย่อมวิ่งไปได้ทั่วทั้ง ๘ ทิศ ดังนี้ ข้อที่เรากล่าวดังนี้ว่า ศาสดานั้นเราเรียกว่าสารถีฝึกบุรุษที่ควรฝึก ยอดเยี่ยมกว่าอาจารย์ผู้ฝึกทั้งหลายนั่น เราอาศัยเหตุดังนี้กล่าวแล้ว

พระผู้มีพระภาคได้ตรัสพระภาษิตนี้แล้ว ภิกษุเหล่านั้นต่างชื่นชมยินดีพระภาษิตของพระผู้มีพระภาคแล

ข้อความอธิบายใน ปปัญจสูทนี มีว่า

อาจารย์ช้างฝึกช้าง อาจารย์ม้าฝึกม้า ก็ย่อมฝึกให้วิ่งไปได้ทิศเดียวเท่านั้น แล้วก็ต้องวิ่งกลับมาเสียก่อน ถึงจะวิ่งกลับไปสู่ทิศอื่นได้ แต่พระผู้มีพระภาคไม่ต้องให้วิ่ง นั่งอยู่ก็ไปได้ทั้ง ๘ ทิศ คือ นั่งโดยบัลลังก์เดียว ไม่เอี้ยวกลับด้วยกาย ก็วิ่งไปได้ตลอด ๘ ทิศ โดยคราวเดียวเท่านั้น

ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 158