ถ. การเจริญสติปัฏฐานตามปกตินี้ ต้องเป็นมหากุศลจิตที่ประกอบด้วยญาณสัมปยุตต์อย่างใดอย่างหนึ่ง บางทีท่านก็บอกว่า กุศลจิตที่ไม่ประกอบด้วยญาณสัมปยุตต์นั้นจะเป็นการเจริญสติได้หรือ ไม่น่าจะเป็นไปได้ ถ้าจะเจริญสติให้มีปัญญาเกิดขึ้นก็ต้องเป็นญาณสัมปยุตต์ ส่วนญาณวิปปยุตต์ไม่น่าจะเป็นการเจริญสติ แยกกันเป็น ๒ นัยอย่างนี้ หมายความว่าอย่างไร

สุ. นี่เป็นเรื่องของปริยัติ เพราะเหตุว่ากุศลแยกออกเป็น ๒ ประเภท คือ กุศลที่ประกอบด้วยปัญญา ชื่อว่า ญาณสัมปยุตต์ ถ้าขณะนั้นเป็นกุศลจิตแต่ไม่มีปัญญาเกิดร่วมด้วย ก็เป็นญาณวิปปยุตต์ เพราะกุศลจิตไม่จำเป็นต้องมีปัญญาเกิดร่วมด้วยทุกครั้ง

แต่การเจริญสติปัฏฐานนั้น สติเป็นสภาพที่ระลึกรู้ลักษณะของสิ่งที่กำลังปรากฏ และปัญญาก็รู้ในสภาวลักษณะที่ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน แต่ในตอนที่เริ่มเจริญสติ การเติบโตหรือการเจริญขึ้นของปัญญา จะไม่ทำให้ปรากฏว่า เป็นปัญญาที่รู้แจ้งหรือรู้ชัด แต่ปัญญาต้องอาศัยการพิจารณา แล้วก็แยกรู้สภาพที่เป็นนามธรรมและรูปธรรม

ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 156