ภาวนา คือ การอบรมการเจริญ หมายถึงการเจริญสมถภาวนาและวิปัสสนาภาวนาภาวนาที่ถูกต้องคือจิตต้องสงบจากอกุศล มีสติสัมปชัญญะประกอบร่วมด้วย การอบรมต้องเริ่มจากการศึกษาพระธรรมให้เข้าใจหลักธรรมและเห็นโทษของอกุศลธรรมทุกชนิดทั้งโลภะ โทสะ โมหะ และเห็นคุณของกุศลธรรมทุกชนิด เมื่อมีสติระลึกถึงพระพุทธคุณพระธรรมคุณ พระสังฆคุณ คุณของศีล จาคะ ความตาย ความปฏิกูลของร่างกายและ มีเมตตากับสัตว์ทุกหมู่เหล่า เป็นต้น ชื่อว่าสมถถาวนา เมื่อมีสติระลึกรู้สภาพธรรมที่กำลังปรากฏ เป็นสติปัฏฐาน เมื่อปัญญามีกำลังมากขึ้นจนเห็นไตรลักษณ์ เป็นต้น ชื่อว่าการเจริญวิปัสสนา ทั้งหมดเป็นเรื่องของปัญญาที่ทำกิจของปัญญา

กุศลขั้นภาวนา เป็นกุศลที่ต้องประกอบด้วยความเข้าใจในสภาพธรรมะ ต้องมีการศึกษาปรมัตถธรรม เริ่มจากหนังสือปรมัตถธรรมสังเขปและเทปสนทนาธรรม

จะให้เป็น บุญกุศล ก็ต้องรู้จัก บุญกุศล เกิดหรือไม่เกิด กุศลธรรมเป็นธรรมะ อาจไม่เกิด แต่อาจเป็นธรรมชนิดอื่นก็ได้ ที่ไม่ใช่กุศลเพราะยังไม่รู้จัก ลักษณะของกุศล ว่ามีลักษณะอย่างไร เกิดเมื่อไรต่างจากอกุศลธรรม อัพยากตธรรม อย่างไร เพราะเป็นธรรม ไม่ใช่ตัวตนหรือสิ่งของที่จะหยิบยกมาใส่ได้ ต้องอนุโมทนาที่มีผู้ชี้แนะพระธรรมให้บ้างแล้ว จากมูลนิธิศึกษาและเผยแพร่พระพุทธศาสนาและหนังสือปรมัตถธรรมสังเขป และอื่นๆ จากบ้านธัมมะ อนุโมทนาครับ ผมก็ยังต้องศึกษาอยู่ด้วย