ถ. ขณะที่ตาเห็นรูป ก็รู้ชัดว่า กำลังเห็นรูปนั้น เกิดความยินดี ก็รู้ว่าเกิดความยินดี ในขณะนั้นปัญญาเป็นอย่างไร

สุ. ปัญญาจะต้องรู้สภาพธรรมที่กำลังปรากฏในขณะนั้น เวลาที่กำลังเห็น รู้ว่า ที่กำลังเห็นนี้เป็นสภาพรู้ พอเกิดความชอบใจขึ้นเป็นนามธรรมอีกชนิดหนึ่ง เพราะฉะนั้น ให้สติระลึกได้เนืองๆ บ่อยๆ ว่า แต่ละลักษณะนั้นเป็นนามธรรมบ้าง เป็นรูปธรรมบ้าง ธรรมทั้งหลายเป็นอนัตตา ไม่ใช่เพียงคิดว่า เป็นนามธรรม เป็นรูปธรรม เป็นอนัตตา แต่เพราะสติระลึกรู้ลักษณะของนามธรรมแต่ละชนิด รู้ลักษณะของรูปธรรมแต่ละชนิด ซึ่งทั้งหมดตลอดชีวิตจนกระทั่งเดี๋ยวนี้และต่อไป ก็เป็นแต่เพียงนามธรรมและรูปธรรมเท่านั้น

ปัญญา คือ การรู้ถูกต้องตามความเป็นจริง กำลังระลึกลักษณะของความชอบใจก็รู้ว่า เป็นแต่เพียงความชอบใจ เป็นสภาพที่พอใจเท่านั้น ไม่เที่ยง และก็มีเห็น ซึ่งไม่ใช่ความชอบใจ มีได้ยิน ซึ่งไม่ใช่ความชอบใจ สติก็ตามระลึกรู้ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรมแต่ละชนิดบ่อยๆ เนืองๆ จนกว่าจะชิน ไม่ใช่ปัญญาจะรู้ชัดได้ทันทีที่สติระลึก

ทั้ง ๖ ทาง เพียง ๖ แค่ ๖ คือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ซี่งการแทงตลอดสภาพธรรม ไม่พ้นไปจากการรู้ชัดในสภาพของนามธรรมและรูปธรรมเหล่านี้ เพราะฉะนั้น สติก็ระลึกบ่อยๆ จนกว่าจะชิน จนกว่าจะคลายการที่เคยยึดถือว่าเป็นตัวตน และปัญญาที่รู้ชัด ก็รู้ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรมละเอียดขึ้นว่า ไม่ใช่ธรรมชนิดเดียวกัน

ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 181