พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้าที่ ๔๗๐

ปฐมฌานไม่ใช่สัลเลขธรรม

[๑๐๒] ดูก่อนจุนทะ ก็ข้อนี้เป็นฐานะที่จะมีได้แล ที่ภิกษุลางรูปในพระธรรมวินัยนี้ สงัดจากกาม สงัดจากอกุศล บรรลุปฐมฌาน มีวิตก วิจาร มีปีติและสุขเกิดแต่วิเวกอยู่. ภิกษุนั้นจะมีความคิดอย่างนี้ว่า เราย่อมอยู่ด้วยธรรมเครื่องขัดเกลา กิเลส. ดูก่อนจุนทะ แต่ธรรมคือปฐมฌานนี้ เราตถาคตไม่กล่าวว่า เป็นธรรมเครื่องขัดเกลากิเลส (สัลเลขธรรม) ในวินัยของพระอริยะ แต่เราตถาคตกล่าวว่า เป็นธรรมเครื่องอยู่เป็นสุขในอัตภาพนี้ (ทิฏฐธรรมสุขวิหารธรรม) ในวินัยของพระอริยะ.

ฯลฯ

เนวสัญญานาสัญญายตนฌานไม่ใช่ สัลเลขธรรม

อนึ่ง ข้อนี้เป็นฐานะที่จะมีได้แล ที่ภิกษุลางรูปในพระธรรมวินัยนี้ พึงล่วงอากิญจัญญายตนฌานไปโดยประการทั้งปวง แล้วพึงบรรลุเนวสัญญานาสัญญายตนฌานอยู่. ภิกษุนั้นพึงมีความคิดอย่างนี้ว่า เราย่อมอยู่ด้วยธรรมเครื่องขัดเกลากิเลส. ดูก่อนจุนทะ แต่ธรรมคือเนวสัญญานา สัญญายตนฌานนี้ เราตถาคตไม่กล่าวว่า เป็นสัลเลขธรรมในวินัยของพระอริยะ แต่เราตถาคตกล่าวว่า เป็นสันตวิหารธรรม ในวินัยของพระอริยะ.

นโม พุทฺธธมฺมานํ

ขอน้อมนบพระพุทธธรรม

น่าจะมีการใส่อรรถกถาเพิ่มบ้าง ไม่เช่นนั้นผู้อ่านจะเข้าใจผิดได้ เพราะปฐมฌานที่ไม่เป็นสัลเลขปฏิปทา ก็มี ที่เป็นสัลเลขปฏิปทา ก็มี, ลองไล่ข้อ สัลเลขธรรมดู จะเห็นภาพชัดขึ้น ครับ.

เรียนคุณBudCoP

เนื่องจากอรรถกถาสัลเลขธรรมยาวมาก ไม่สามารถนำมาทั้งหมดได้ และฌานที่เป็นสัลเลขธรรมก็มี ไม่เป็นสัลเลขธรรมก็มี ... ถูกต้องแล้วครับ ขึ้นอยู่ที่ผู้เจริญฌาน ถ้ามีความสำคัญตน ไม่พิจารณานตามความเป็นจริงฌานนั้น ก็ไม่เป็นสัลเลขธรรมดังข้อความบางตอนจากอรรถกถาสัลเลขสูตรดังนี้

... เพราะว่า ฌานของภิกษุผู้มีมานะยิ่ง ไม่เป็นสัลเลขธรรมหรือสัลเลขปฏิปทา ... เพราะเหตุไร? เพราะไม่เป็นเบื้องบาทของวิปัสสนา. อธิบายว่า เธอเข้าฌาน ครั้นออกจากฌานแล้ว ก็ไม่พิจารณาสังขารทั้งหลาย.

[๑๐๓] เพราะเหตุที่วิหารธรรมคือ ฌานของภิกษุผู้มีอธิมานะไม่เป็นสัลเลขวิหารธรรม เพราะไม่เป็นบาทของวิปัสสนา ด้วยว่า เธอเข้าฌาน ครั้นออกจากฌานแล้ว หาได้พิจารณาสังขารทั้งหลายไม่ ...

[๑๐๔] ก็เหตุไฉนธรรมทั้งหลาย มีอวิหิงสาเป็นต้นเท่านั้นนอกจากสมาบัติทั้ง ๘ อย่าง พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสเป็นสัลเลขธรรม? เพราะธรรมทั้งหลายมีอวิหิงสาเป็นต้น เป็นบาทของวิปัสสนาที่เป็นโลกุตระได้. อันที่จริง สมาบัติทั้ง ๘ ของคนภายนอก (พุทธศาสนา) ทั้งหลายเป็นบาทของวัฏฏะ เท่านั้น. แต่ในศาสนา (พุทธ) แม้สรณคมน์ก็พึงทราบว่า เป็นบาทของโลกุตตรธรรมได้ ...

ขออนุโมทนาครับ

สาธุ สาธุ สาธุ อนุโมทามิ ครับ.

กราบอนุโมทนาค่ะ

ขออนุโมทนาครับ

ขออนุโมทนาค่ะ