สำหรับเรื่องของการถวายสิ่งที่ไม่สมควร มีข้อความในพระไตรปิฎกซึ่งจะเกื้อกูลให้ท่านผู้ฟังที่จะถวายสิ่งหนึ่งสิ่งใดด้วยศรัทธาได้ทราบว่า สิ่งใดควร สิ่งใดไม่ควรอย่างไร และท่านก็จะได้ถวายสิ่งที่เป็นกัปปิยะ คือ สิ่งที่สมควร

ขุททกนิกาย อปทาน โอปวุยหเถราปทาน ที่ ๕

ท่านพระโอปวุยหเถระ เมื่อบรรลุอรหันต์แล้ว ได้กล่าวถึงอดีตชาติของท่าน ซึ่งมีข้อความตอนหนึ่งว่า

เราได้ถวายม้าอาชาไนยแด่พระพุทธเจ้าพระนามว่าปทุมุตตระ ครั้นมอบถวายในพระพุทธเจ้าแล้ว ได้กลับไปเรือนของตน พระอัครสาวกของพระศาสดามีนามว่า เทวิละ ผู้เป็นทายาทแห่งธรรมะอันประเสริฐ ได้มาสู่สำนักของเรากล่าวว่า

พระผู้มีพระภาคทรงประกอบด้วยบริขาร ๘ ทั้งปวง ม้าอาชาไนยไม่ควร พระองค์ผู้มีจักษุทรงทราบความดำริของท่าน จึงทรงรับไว้ เราจึงตีราคาม้าสินธพซึ่งมีกำลังวิ่งเร็วดังลม เป็นพาหนะเร็ว แล้วได้ถวายของที่ควรแด่พระพุทธเจ้าพระนามว่า ปทุมุตตระ เราเข้าถึงกำเนิดใดๆ คือ ความเป็นเทวดาหรือมนุษย์ ม้าอาชาไนยอันมีกำลังซึ่งวิ่งเร็วดังลมเป็นที่ยินดี ย่อมเกิดแก่เรา เราดำริว่า ชนเหล่าใดได้อุปสมบท ชนเหล่านั้นได้ดีแล้วหนอ เราพึงเข้าไปเฝ้าบ่อยๆ ถ้าพระพุทธเจ้ามีในโลก

และชาติต่อๆ ไป ท่านก็เป็นพระราชา เป็นพระเจ้าจักรพรรดิ ได้รับผลของกุศลที่ท่านได้บำเพ็ญแล้วมากมาย จนกระทั่งถึงภพสุดท้ายได้พระอรหันต์

ข้อความนี้แสดงให้เห็นว่า ถ้าท่านไม่มนสิการโดยถูกต้อง ท่านก็อาจจะถวายสิ่งที่ไม่เป็นกัปปิยะ ไม่สมควร เช่น ถวายม้าอาชาไนย เป็นต้น

ในครั้งพระผู้มีพระภาคยังไม่ปรินิพพาน ท่านวิสาขามิคารมารดาได้ให้สาวใช้ถือห่อเครื่องประดับที่มีค่ามากเวลาที่ไปวิหาร และสาวใช้นั้นก็ลืมห่อเครื่องประดับไว้ที่ พระวิหาร วิสาขามิคารมารดาก็สั่งสาวใช้ว่า ให้ไปนำเครื่องประดับนั้นกลับมา แต่ถ้าท่านพระอานนท์เถระจับต้องเครื่องประดับนั้นแล้วก็จะไม่รับคืน เครื่องประดับนั้นมีราคามาก ซึ่งเมื่อท่านพระอานนท์เห็นก็ได้กราบทูลให้พระผู้มีพระภาคทรงทราบ ซึ่งพระผู้มีพระภาคก็ได้ตรัสให้ท่านพระอานนท์เก็บไว้ในที่สุดข้างหนึ่ง เมื่อวิสาขามิคารมารดาไม่รับเครื่องประดับนั้นคืน เพราะท่านพระอานนท์ได้จับต้องแล้ว ก็ถือว่าเป็นการสละ เป็นการถวายแก่สงฆ์ แต่ว่าเพราะเครื่องประดับนั้นเป็นของที่ไม่เป็นกัปปิยะ เพราะฉะนั้น วิสาขามิคารมารดาก็ให้ช่างทองมาตีราคาเครื่องประดับเพื่อที่จะขาย และเอาเงินนั้นซื้อหาสิ่งที่เป็นกัปปิยะที่ควรถวายแก่สงฆ์ ซึ่งราคาของเครื่องประดับนั้นก็มากจนกระทั่งคนอื่นไม่สามารถที่จะซื้อได้ วิสาขามิคารมารดาก็ต้องซื้อเสียเอง

ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 205