[เล่มที่ 90] พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๖

พระอภิธรรมปิฎก เล่มที่ ๗

ปัฏฐาน ภาคที่ ๖

และ อรรถกถา

อนุโลมติกทุกปัฏฐาน

ทัสสนติกเหตุทุกะ

(๘. ทัสสนติกะ ๑. เหตุทุกะ)

เหตุบทปฏิจจวาระ 170/773

เหตุบทปัญหาวาระ 173/774

นเหตุบทปฏิจจวาระ 179/776

นเหตุบทปัญหาวาระ 187/780

อ่านหัวข้ออื่นๆ ... [เล่มที่ 90]

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๖ - หน้า 773

ทัสสนติกเหตุทุกะ

(๘. ทัสสนติกะ ๑. เหตุทุกะ)

เหตุบทปฏิจจวาระ

อนุโลมนัย

๑. เหตุปัจจัย

[๑๗๐] ๑. เหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม อาศัย เหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

๒. เหตุธรรมที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัย เหตุธรรมที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

๓. เหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

การนับจำนวนวาระในอนุโลม

[๑๗๑] ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในปัจจัยทั้งปวง มี ๓ วาระ ใน วิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๖ - หน้า 774

ปัจจนียนัย

การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ

[๑๗๒] ในนอธิปติปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในนปุเรชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ฯลฯ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี ๓ วาระ.

สหชาตวาระก็ดี ฯลฯ สัมปยุตตวาระก็ดี พึงให้พิสดาร.

เหตุบทปัญหาวาระ

อนุโลมนัย

๑. เหตุปัจจัย

[๑๗๓] ๑. เหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม เป็น ปัจจัยแก่เหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม ด้วยอำนาจของ เหตุปัจจัย มี ๓ วาระ.

๒. อารัมมณปัจจัย

[๑๗๔] ๑. เหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม เป็น ปัจจัยแก่เหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม ด้วยอำนาจของ อารัมมณปัจจัย ฯลฯ

การนับจำนวนวาระในอนุโลม

[๑๗๕] ในเหตุปัจจัย มี ๓ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๘ วาระ ในอธิปติปัจจัย มี ๖ วาระ ในอนันตรปัจจัย มี ๕ วาระ ในสมนันตรปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๖ - หน้า 775

มี ๕ วาระ ในสหชาตปัจจัย มี ๓ วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี ๓ วาระ ใน นิสสยปัจจัย มี ๓ วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี ๘ วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี ๓ วาระ ในวิปากปัจจัย มี ๑ วาระ ในอินทริยปัจจัย มี ๑ วาระ ในมัคคปัจจัย มี ๑ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๓ วาระ.

ปัจจนียนัย

การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ

[๑๗๖] ในนเหตุปัจจัย มี ๘ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๘ วาระ ฯลฯ

อนุโลมปัจจนียนัย ^(๑)

[๑๗๗] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัยมี ๓ วาระ ... ฯลฯ

ปัจจนียานุโลมนัย

[๑๗๘] เพราะเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๘ วาระ ... ฯลฯ

แม้ในปัญหาวาระในกุสลติกะฉันใด พึงให้พิสดารฉันนั้น.

๑. เนื่องด้วยการนับจำนวนวาระในปัจจนียนัย, อนุโลมปัจจนียนัย และปัจจนียานุโลมนั้น ท่านแสดงไว้โดยย่อพอเป็นแนวเท่านั้น เพราะฉะนั้นตั้งแต่นี้เป็นต้นไปจะไม่มีหัวข้อเรื่องแสดงการ นับจำนวนวาระใน ๓ นัยนี้ แต่พึงเข้าใจว่ามีอยู่ตามปกติ

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๖ - หน้า 776

นเหตุบทปฏิจจวาระ

อนุโลมนัย

๑. เหตุปัจจัย

[๑๗๙] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม อาศัย นเหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

๒. นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยนเหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

๓. นเหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม และ นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยนเหตุ- ธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

๔. นเหตุธรรมที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัย นเหตุธรรมที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

๕. นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยนเหตุธรรมที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

๖. นเหตุธรรมมที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม และ นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยนเหตุ- ธรรมที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๖ - หน้า 777

๗. นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยนเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

๘. นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยนเหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม และ นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

๙. นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยนเหตุธรรมที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม และ นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

๒. อารัมมณปัจจัย

[๑๘๐] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม อาศัย นเหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย

๒. นเหตุธรรมที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัย นเหตุธรรมที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย

๓. นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยนเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๖ - หน้า 778

การนับจำนวนวาระในอนุโลม

[๑๘๑] ในเหตุปัจจัย มี ๙ วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ ในอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๙ วาระ.

ปัจจนียนัย

๑. นเหตุปัจจัย

[๑๘๒] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยนเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัย

๒. นอารัมมณปัจจัย

[๑๘๓] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยนเหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะนอารัมมณปัจจัย

๒. นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยนเหตุธรรมที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะนอารัมมณปัจจัย

๓. นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยนเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะนอารัมมณปัจจัย

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๖ - หน้า 779

๔. นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยนเหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม และ นเหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะนอารัมมณปัจจัย

๕. นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยนเหตุธรรมที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม และ นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะนอารัมมณปัจจัย

การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ

[๑๘๔] ในนเหตุปัจจัย มี ๑ วาระ ในนอารัมณปัจจัย มี ๕ วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี ๙ วาระ ฯลฯ ในโนวิคตปัจจัย มี ๕ วาระ.

อนุโลมปัจจนียนัย

[๑๘๕] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี ๕ วาระ ... ฯลฯ

ปัจจนียานุโลมนัย

[๑๘๖] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๑ วาระ ... ฯลฯ

สหชาตวาระก็ดี ปัจจยวาระก็ดี นิสสยวาระก็ดี สังสัฏฐวาระก็ดี สัมปยุตตวาระก็ดี พึงให้พิสดารเหมือนปฏิจจวาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๖ - หน้า 780

นเหตุบทปัญหาวาระ

อนุโลมนัย

๑. อารัมมณปัจจัย

[๑๘๗] ๑. นเหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม เป็น ปัจจัยแก่นเหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม ด้วยอำนาจของ อารัมมณปัจจัย

๒. นเหตุธรรมที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม เป็น ปัจจัยแก่นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย มี ๒ วาระ (วาระที่ ๑ - ๒)

๓. นเหตุธรรมที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม เป็น ปัจจัยแก่นเหตุธรรมที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม ด้วยอำนาจของ อารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๓ - ๔ - ๕)

๖. นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม เป็นปัจจัยแก่นเหตุธรรมที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย มี ๓ วาระ (วาระที่ ๖ - ๗ - ๘)

การนับจำนวนวาระในอนุโลม

[๑๘๘] ในอารัมมณปัจจัย มี ๘ วาระ ในอธิปติปัจจัย มี ๑๐ วาระ ฯลฯ ในอวิคตปัจจัย มี ๑๓ วาระ.

พระอภิธรรมปิฎก ปัฏฐาน เล่ม ๗ ภาค ๖ - หน้า 781

ปัจจนียนัย

การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ

[๑๘๙] ในนเหตุปัจจัย มี ๑๔ วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี ๑๔ วาระ ฯลฯ

อนุโลมปัจจนียนัย

[๑๙๐] เพราะอารัมมณปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี ๘ วาระ ... ฯลฯ

ปัจจนียานุโลมนัย

[๑๙๑] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี ๙ วาระ ... ฯลฯ

แม้ปัญหาวาระในกุสลติกะฉันใด พึงให้พิสดารฉันนั้น.

ทัสสนติกเหตุทุกะ จบ