ในคำสอนของพระผู้มีพระภาคเจ้า แสดงเรื่องฌานไว้ประเภทใหญ่ไว้ ๒ ประเภทคือ กุศลฌาน ๑ อกุศลฌาน ๑ แม้กุศลฌานก็จำแนกเป็น ๒ ประเภท คืออารมณูปนิชฌาน ๑ ลักขณูปนิชฌาน ๑ การเจริญความสงบเป็นฌานขั้นต่างๆ เป็นอารมณูปนิชฌาน การอบรมเจริญปัญญา (สติปัฏฐาน) เป็นลักขณูปนิชฌาน เพราะฉะนั้นผู้ที่อบรมเจริญสติปัฏฐานจนปัญญามีกำลังและบรรลุเป็นพระอริยะบุคคลโดยไม่ต้องไปฝึกฌาน (อารมณูปนิชฌาน) ก็มีมากมายในสมัยครั้งพุทธกาล

ส่วนวิปัสสนามีปรมัตถธรรมเป็นอารมณ์ แล้วแต่ว่าอารมณ์ใด จะปรากฎให้สติระลึกรู้ทางทวารหนึ่งทวารใดใน ๖ ทวาร ไม่ใช่การเลือกอารมณ์เหมือนสมถะ (ฌาณ) แต่เป็นการรู้ตรงลักษณะของสภาพธรรมที่ปรากฎจริงๆ

กรุณาอ่านกระทู้หมายเลข 00036 ซึ่งได้อธิบายไว้อย่างละเอียดค่ะ