ไม่มีใครสามารถจัดสรรผลของกรรมให้เป็นไปตามความต้องการได้เลย มีวิถีทางของกรรมนั้นๆ ซึ่งจะเกิดขึ้นเป็นไป ทำให้วิบากนั้นๆ เกิดขึ้นต่างๆ กันไปแต่ละขณะ แต่ละภพ แต่ละชาติ

ในเรื่องของครุกกรรม ทางฝ่ายกุศล ได้แก่ มหัคคตกรรม ฌานจิตที่ไม่เสื่อม เพราะฉะนั้น ถ้ารูปาวจรกุศลจิตเกิดก่อนจุติ ก็เป็นปัจจัยทำให้เกิดในรูปพรหมภูมิ หรือถ้าผู้นั้นสามารถอบรมเจริญสมถภาวนาได้ถึงขั้นอรูปฌาน ก็แล้วแต่ว่าอรูปฌาน ขั้นใดจะเกิดก่อนจุติจิต ก็เป็นครุกกรรม เป็นมหัคคตกรรมฝ่ายกุศลที่ทำให้ปฏิสนธิในอรูปพรหมภูมิตามขั้นตามภูมิของอรูปาวจรกุศลนั้นๆ

ทางฝ่ายอกุศลกรรมก็ได้แก่ อนันตริยกรรม ซึ่งได้เคยกล่าวถึงแล้ว

เรื่องของพหุลกรรม ตัวอย่างใน มโนรถปูรณี อรรถกถา นิทานสูตร มีข้อความว่า

ส่วนในกรรมทั้งหลาย อันเป็นกุศลและอกุศล กรรมใดเป็นกรรมมีมาก กรรมนั้นชื่อว่าพหุลกรรม พหุลกรรมนั้น อันบัณฑิตพึงทราบด้วยสามารถการเสพ บ่อยๆ อันตนได้แล้วตลอดกาลนาน

ซึ่งบางท่านใช้คำว่า อาจิณณกรรม แต่ข้อความในอรรถกถาใช้ พหุลกรรม

อีกอย่างหนึ่ง พหุลกรรมอันใดเป็นธรรมชาติมีกำลัง เป็นการทำด้วยความโสมนัสในกรรมอันเป็นกุศลทั้งหลาย เป็นการทำด้วยความเดือดร้อนใจในกรรมอันเป็นอกุศลทั้งหลาย กรรมนั้นชื่อว่าพหุลกรรม

ท่านที่เคยกระทำอกุศลกรรม และยังรู้สึกเดือดร้อนใจ แสดงให้เห็นว่า เป็นอกุศลกรรมที่มีกำลัง เป็นพหุลกรรม จึงทำให้แม้ว่ากรรมนั้นเสร็จสิ้นไปแล้ว ก็ยังติดตามเดือดร้อนใจอยู่

ถ้าเป็นทางฝ่ายกุศลก็ตรงกันข้าม คือ พหุลกรรมอันใดเป็นธรรมชาติมีกำลัง เป็นการทำด้วยความโสมนัสในกรรมอันเป็นกุศลทั้งหลาย กุศลกรรมนั้นก็เป็น พหุลกรรม คือ เป็นกรรมที่มีกำลัง

ขอเชิญรับฟัง

ครุกกรรม พหุลกรรม (อาจิณณกรรม)