[เล่มที่ 53] พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย เถรคาถา เล่ม ๒ ภาค ๓ ตอน ๔ - หนาที่ 132 - 135

๘. องคุลิมาลเถรคาถา

วาดวยการหยุดแลวจากการทําความชั่ว

[๓๙๒] พระองคุลิมาลเถระ สมัยเมื่อยังเปนโจร ไดกลาวคาถา กราบทูลพระผูมีพระภาคเจาวา ดูกอนสมณะ ทานสิกําลังเดินอยู กลับกลาววา เรา หยุดแลว สวนขาพเจาหยุดแลว ทานกลับกลาววาไม หยุด ดูกอนสมณะ ขาพเจาขอถามความขอนี้กะทาน ทานกําลังเดินอยู เพราะเหตุไร ทานจึงกลาววาหยุดแลว ขาพเจาสิหยุดแลว ทานกลับกลาววาไมหยุด พระผูมีพระภาคเจาตรัสตอบวา

ดูกอนองคุลิมาล เราวางอาชญาในสัตวทั้งปวงแลว สวนทานสิยังไมสํารวมในสัตวทั้งหลาย ฉะนั้น เราจึงชื่อ วาหยุดแลว สวนทานชื่อวายังไมหยุด องคุลิมาลโจรกราบทูลวา พระองคเปนสมณะที่ชาวโลกกับทั้งเทวโลกบูชาดวย เครื่องบูชามากมาย ผูทรงแสวงหาคุณอันยิ่งใหญ เพิ่ง จะเสด็จมาถึงปาใหญเพื่อโปรดขาพระองคโดยกาลนาน หนอ ขาพระองคไดสดับพระคาถา ซึ่งประกอบดวย เหตุผลของพระองคแลว จักละเลิกบาปกรรมตั้งพันเสีย พระสังคีติกาจารยไดกลาวคาถาไว (๒) คาถา ความวา ครั้นองคุลิมาลโจรกราบทูลดังนี้แลว ก็โยนดาบและ อาวุธทั้งหมดหญิงลงในหนองน้ํา บอน้ํา และในเหว ไดถวายบังคมพระยุคลบาทของพระสุคตเจา แลวทูลขอ บรรพชากะพระพุทธเจา ณ ที่นั้นเอง ทันใดนั้นแล พระพุทธเจาประกอบไปดวยพระมหากรุณา ทรงแสวงหาคุณ อันยิ่งใหญ เปนศาสดาของโลกกับทั้งเทวโลก ไดตรัสวา จงเปนภิกษุมาเถิด เทานี้ความเปนภิกษุไดมีแกองคุลิมาล โจรนั้น ในขณะนั้นทีเดียว

เมื่อทานพระองคุลิมาลไดบรรพชาอุปสมบทแลว ไดบรรลุอรหัต แลวเสวยวิมุตติสุขอยู เกิดปติโสมนัส ไดกลาวคาถาดวยสามารถอุทานนี้ ความวา

ผูใดเคยประมาทในตอนตน ภายหลังเขาไมประมาท ผูนั้นยอมทําโลกนี้ใหสวางไสว เหมือนพระจันทรพนแลว จากหมอกฉะนั้น บาปกรรมที่ทําไรแลว อันผูใดยอมปด กั้นไวดวยกุศล ผูนั้นยอมทําโลกนี้ใหสวางไสว เหมือน พระจันทรพนแลวจากหมอกฉะนั้น ภิกษุใดแล แมจะ ยังหนุม ประกอบความขวนขวายในพระพุทธศาสนา ภิกษุ นั้นยอมทําโลกนี้ใหสวางไสว เหมือนพระจันทรพนแลว จากหมอกฉะนั้น ก็ผูที่เปนขาศึกตอเรา ขอจงพึงธรรมกถาที่เราไดฟงแลวในสํานักของพระศาสดา ขอจงประกอบความขวนขวายในพระพุทธศาสนา ขอจงคบหากับ มนุษยผูเปนสัตบุรุษ ซึ่งถือมั่นแตธรรมอยางเดียว ก็ผูที่เปนขาศึกตอเรา ขอเชิญฟงธรรมของทานผูกลาวสรรเสริญความอดทน ผูมีปกติสรรเสริญความไมโกรธ ตามเวลาอันสมควร และขอจงปฏิบัติตามธรรมอันสมควรแกธรรมนั้นเถิด ขออยาเบียดเบียนเราและชาวประชาหรือ วาสัตวอื่นใดเลย พึงบรรลุความสงบอยางเยี่ยม และพึง รักษาสัตวทั้งปวงใหเปนเหมือนบุตรที่รักเถิด ก็ชาวนาที่ ตองการน้ํายอมไขน้ําไป ชางศรยอมดัดลูกศร ชางไมยอม ถากไม บัณฑิตยอมฝกตน คนบางพวกฝกชางและมา เปนตน ดวยทอนไมบาง ดวยขอบาง ดวยแสบาง

สวน เราเปนผูอันพระศาสดาผูคงที่ทรงฝกแลว โดยไมไดทรง ใชอาชญาและศาสตรา เมื่อกอนเรามีชื่อวา อหิงสกะ ผู ไมเบียดเบียน แตเรายังเบียดเบียนผูอื่นอยู วันนี้เราเปน ผูมีชื่อจริง ไมเบียดเบียนใคร แตกอนเราเปนโจรลือชา ทั่วไปวาองคุลิมาล ถูกหวงน้ําใหญพัดไปจนไดมาพบพระพุทธเจาผูเปนที่พึ่งเขา ครั้งกอนเรามีมือเปอนดวยโลหิต ลือชื่อไปทุกทิศวาองคุลิมาล แตบัดนี้ องคุลิมาลไดมาพบ พระพุทธเจาผูเปนที่พึ่งเขาแลว ถอนตัณหาเครื่องนําไปสู ภพนอยภพใหญขึ้นไดแลว เราไดทํากรรมเชนนั้นอันเปน เหตุใหไปสูทุคติเปนอันมาก จึงตองมารับผลกรรมที่ทําไว แตบัดนี้ เราบริโภคโภชนะโดยไมเปนหนี้ คนพาลผูมี ปญญาทราม ยอมประกอบตามความประมาท สวนนักปราชญ ยอมรักษาความไมประมาทไว เหมือนทรัพย อันประเสริฐสุดฉะนั้น ทานทั้งหลายอยาประกอบตาม ความประมาท อยาประกอบความสนิทสนมดวยความยินดีในกาม เพราะวาผูไมประมาทเพงพินิจอยู ยอมถึง ความสุขอันไพบูลย การที่เรามาสูสํานักของพระศาสดา เปนการมาดีแลว มิใชวาเปนการมาไมดี

การที่เราคิดจะ บวชในสํานักของพระศาสดานี้ ก็ไมใชเปนความคิดที่ เลวเลย เพราะเปนการเขาถึงธรรมอันประเสริฐ ในธรรม ทั้งหลายที่พระศาสดาทรงจําแนกดีแลว การที่เรามาสู สํานักของพระศาสดานี้ เปนการมาดีแลว มิใชวาเปน การมาไมดี การที่เราคิดจะมาบวชในสํานักของพระศาสดานี้ ก็ไมใชเปนความคิดที่เลวเลย เราไดบรรลุ วิชชา ๓ ตามลําดับ ไดทําตามคําสั่งสอนของพระพุทธเจา เสร็จแลว แตกอนเราอยูในปา โคนไม ภูเขา หรือใน ถ้ําทุกๆ แหง มีใจหวาดเสียวอยูเปนนิตย เราผูอันพระศาสดาทรงอนุเคราะหแลวไมไปในบวงมาร จะยืน เดิน นั่ง นอนก็เปนสุข เมื่อกอนเรามีเชื้อชาติเปนพราหมณ มีครรภเปนที่ถือปฏิสนธิบริสุทธิ์ทั้งหลายฝาย บัดนี้ เราเปน โอรสของพระสุคตศาสดา ผูเปนพระธรรมราชา เราเปน ผูปราศจากตัณหาแลว ไมถือมั่น คุมครองทวาร สํารวม ดีแลว เราตัดรากเหงาของทุกขไดแลว บรรลุถึงความสิ้น อาสวะแลว เรามีความคุนเคยกับพระศาสดา ทําตามคํา สอนของพระพุทธเจาเสร็จแลว ปลงภาระอันหนักลง แลว ถอนตัณหาเครื่องนําไปสูภพขึ้นแลว

จบ องคุลิมาลเถรคาถา

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น