ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

พระผู้มีพระภาคทรงแสดงอสังขาริกจิตและสสังขาริกจิต เพื่อให้เห็นความละเอียดของจิตว่า แม้เป็นจิตที่มีจำนวนเจตสิกเกิดร่วมด้วยเท่า​กัน ไม่ต่างกันเลย แต่สภาพของจิตก็ต่างกันเป็นอสังขาริก และสสังขาริก ตามกำลังของเจตสิกที่เกิดร่วมด้วย เพื่อที่จะให้เห็นพระมหากรุณาคุณของพระผู้มีพระภาคที่ทรงพระมหา​กรุณา​แสดงพระธรรมโดยละเอียด ข้อความในอัฏฐสาลินี อรรถกถา ธัมมสังคณีปกรณ์ จิตตุปป​าทกัณฑ์แสดง “อนันตะ” ความกว้างใหญ่ที่สุด ๔ อย่างว่า

ในที่นี้ท่านถือเอา "อนันต​ะ" ๔ อย่าง ก็​อนันต​ะ ๔ อย่าง​ คือ อากาศ​เป็น​อนันต​ะ​ไม่มี​ที่สุด ๑ จักรวาล​เป็น​อนันต​ะ​ไม่มี​ที่สุด ๑ สัต​ตนิ​กาย คือ หมู่​สัตว์​เป็น​อนันต​ะ​ไม่มี​ที่สุด ๑ พุทธ​ญาณ​เป็น​อนันต​ะ​ไม่มี​ที่สุด ๑

จริงอยู่การกำหนดอากาศว่า​ในทิศบูรพา ในทิศปัจฉิม ในทิศอุดรหรือในทิศทักษิณ มีเท่านั้นร้อยโยชน์ หรือมีเท่านั้นพันโยชน์ย่อมไม่ได้ (ลองกำหนดอากาศทางทิศตะวันออกว่า มีเท่าไร กี่โยชน์ กี่ร้อยโยชน์ กี่พันโยชน์ ก็ไม่มีใครกำหนดได้แม้ทิศอื่นๆ ก็โดยนัยเดียวกัน) แม้จะพึงเอา​ฆ้อนเหล็กขนาดเท่า​เขา​สิเนรุทุบแผ่นดินแยกเป็น ๒ ส่วนแล้วโยนฆ้อนเหล็กไป ฆ้อนเหล็กก็พึงตกลงไปข้างล่างโดยแท้ หา​มีที่รองรับไว้ได้ไม่ ชื่อว่า​อากาศเป็นอนันตะ คือ ไม่มีที่สิ้นสุดเลยอย่างนี้

การกำหนดจักรวาลทั้งหลายว่า​กี่ร้อย กี่พัน หรือกี่แสนจักรวาลย่อมไม่ได้ จริงอยู่แม้ถ้าว่าท้าวมหาพรหมทั้ง ๔ ผู้เกิดในอกนิฏฐภพ (รูปพรหมภูมิชั้นสุทธาวาสชั้นที่ ๕ ซึ่งเป็นรูปพรหมภูมิชั้นสูงที่สุด) ผู้มีความเร็วขนาดที่สามารถผ่านแสนจักรวาลไปได้ ชั่วเวลา​เพียงเท่า​ที่ลูกศรที่เร็วมากของนายขมังธนูผู้มีกำลังแข็งแรง ผ่านเงา​ต้นตาลด้านขวางจะพึงวิ่งมา​ ด้วยความเร็วขนาดนั้น ด้วยคิดว่า​เรา​จักดูขอบแห่งจักรวาล ท้าวมหาพรหมเหล่า​นั้นไม่ทันได้เห็นขอบแห่งจักรวาลก็จะพึงปรินิพพานก่อนโดยแท้ จักรวาลทั้งหลายจึงชื่อว่า​เป็นอนันตะไม่มีที่สิ้นสุดอย่างนี้

ก็ประมาณแห่งสัตว์ที่อยู่ในนํ้า และที่อยู่บนบก ในจักรวาลทั้งหลายว่า มีประมาณเท่า​นี้ ย่อมไม่มี สัตตนิกายจึงชื่อว่า อนันตะ (ไม่มีที่สิ้นสุด) อย่างนี้

พุทธญาณ ชื่อว่า อนันตะแท้แม้กว่า​อนันตะทั้ง ๓ นั้น

อากาศก็เห็นอยู่แล้วว่า​ไม่มีที่สิ้นสุด ไม่มีใครสามารถจะวัดว่า​กี่ร้อย กี่พัน กี่แสนโยชน์ หรือแม้จักรวาล ก็ไม่มีใครสามารถจะนับได้ว่า​ทั้งหมดมีเท่าไร ใครอยากจะนับดาว นับจักรวาล ก็ไม่มีวันสำเร็จ เพราะว่า​จักรวาลเป็นอนันตะไม่มีที่สิ้นสุด หรือแม้สัตตนิกาย คือ หมู่สัตว์ทั้งหลายที่อยู่ในจักรวาลก็ไม่มีใครสามารถทำสถิติว่า​มีจำนวนเท่า​ไหร่ ทั้งมนุษย์ ทั้งเทพ ทั้งพรหม ทั้งสัตว์บก สัตว์นํ้า ทั้งสัตว์ในอบาย แต่พุทธญาณชื่อว่า​เป็นอนันตะ คือ ไม่มีที่สิ้นสุดแม้กว่า​อนันตะทั้ง ๓ นั้น คือบรรดา​สัตว์ที่หา​ประมาณมิได้ ในจักรวาลอันหา​ประมาณมิได้ ในอากาศอันหา​ประมาณมิได้ อย่างนี้

เมื่อคิดถึงสัตว์ทั้งหลายที่มีอยู่ในจักรวาลมากมายนับไม่ถ้วนแล้ว จิตของสัตว์ทั้งหลายเหล่า​นั้นจะวิจิตรต่างๆ กันมากสักเพียงไหน

โดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ จัดพิมพ์เผยแพร่ โดย คณะกรรมการ ศิลปะและวัฒนธรรม สภาผู้แทนราษฎร เนื่องในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนม์พรรษา ครบ ๗๕ พรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช วันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๕

ขอเชิญอ่านหรือดาวน์โหลดหนังสือ ...

ปรมัตถธรรมสังเขป

ขอเชิญอ่านตอนต่อไป ...

ความจริงแห่งชีวิต

"อากาศ" ก็เห็นอยู่แล้วว่าไม่มีที่สิ้นสุด ไม่มีใครสามารถจะวัด อากาศ ว่ามีกี่ร้อย กี่พัน กี่แสนโยชน์ หรือแม้ "จักรวาล" ก็ไม่มีใครสามารถนับได้ว่าทั้งหมดมีเท่าไร ใครอยากจะนับดาว นับจักรวาล ก็ไม่มีวันสำเร็จ เพราะว่า "จักรวาล" เป็น "อนันตะ" คือ ไม่มีที่สิ้นสุด หรือแม้ "สัตตนิกาย" คือ หมู่สัตว์ทั้งหลายที่อยู่ในจักรวาลก็ไม่ใครสามารถทำสถิติว่ามีจำนวนเท่าไร รวมทั้งมนุษย์ ทั้งเทพ ทั้งพรหม ทั้งสัตว์บก สัตว์น้ำ สัตว์ในอบายภูมิ

แต่ "พุทธญาณ" ชื่อว่า "อนันตะ" คือ ไม่มีที่สิ้นสุดแม้กว่าอนันตะทั้ง ๓ ได้แก่ บรรดาสัตว์อันหาประมาณมิได้ จักรวาลอันหาประมาณมิได้ อากาศอันหาประมาณมิได้

เมื่อคิดถึงสัตว์ทั้งหลายที่มีอยู่ในจักรวาลทั้งหลายย่อมมีมากมายนับไม่ถ้วนแล้ว จิตของสัตว์เหล่านั้นจะวิจิตรต่างๆ กันมากสักเพียงไหน

ขออนุโมทนา

ขออุทิศกุศล แด่ คุณพ่อ คุณแม่ และ สรรพสัตว์

ขออนุโมทนาครับ

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาค่ะ