ส่วนพยัญชนะที่ว่า ภิกษุย่อมสำเหนียกว่า เราจักเปลื้องจิต หายใจออก จักเปลื้องจิต หายใจเข้า

มีข้อความอธิบาย ๒ นัย เช่นเดียวกันคือ

นัยที่ ๑ ความว่า

ภิกษุปล่อย ชื่อว่า เปลื้องจิตจากนิวรณ์ทั้งหลายด้วยปฐมฌาน

ภิกษุนั้นปล่อย ชื่อว่า เปลื้องจิตจากวิตก วิจารด้วยทุติยฌาน ปล่อย ชื่อว่า เปลื้องจิตจากปีติด้วยตติยฌาน ปล่อย ชื่อว่า เปลื้องจิตจากสุขด้วยจตุตถฌาน

นั่นโดยนัยของสมถภาวนา

ส่วนนัยของวิปัสสนานั้นมีว่า

ก็หรือภิกษุเข้าฌานเหล่านั้น ออกแล้ว พิจารณาจิตอันสัมปยุตต์ด้วยฌาน โดยความสิ้นไป เสื่อมไป ในขณะแห่งวิปัสสนา

ภิกษุนั้นปล่อย ชื่อว่า เปลื้องจิตจากนิจจสัญญา คือ ความสำคัญว่าเที่ยง ด้วยอนิจจานุปัสสนา

ภิกษุนั้นปล่อย ชื่อว่า เปลื้องจิตจากสุขสัญญา คือ ความสำคัญว่าเป็นสุข ด้วยทุกขานุปัสสนา

ภิกษุนั้นปล่อย ชื่อว่า เปลื้องจิตจากอัตตสัญญา คือ ความสำคัญผิดว่าเป็นตัวตน ด้วยอนัตตานุปัสสนา

ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 89