๒. ชื่อว่า ตถาคต เพราะเสด็จไปแล้วอย่างนั้น

ถามว่า พระผู้มีพระภาคเจ้า ชื่อว่า ตถาคต เพราะเสด็จไปแล้วอย่างนั้นเป็นอย่างไร.

ตอบว่า พระพุทธเจ้าทั้งหลายมีพระวิปัสสีพุทธเจ้าเป็นต้น ประสูติได้ชั่วเดี๋ยวเดียว ก็ประทับยืนที่แผ่นดิน ด้วยพระบาทอันเสมอกัน บ่ายพระพักตร์ทางทิศอุดร เสด็จไปด้วยย่างพระบาท ๗ ย่างก้าว อย่างใด พระผู้มีพระภาคเจ้าแม้ของเราทั้งหลาย ก็เสด็จไปอย่างนั้น เหตุนั้นจึงชื่อว่า ตถาคต

[เล่มที่ 44] พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อุทาน เล่ม ๑ ภาค ๓ - หน้าที่ 217

ถามว่า พระผู้มีพระภาคเจ้าชื่อว่า ตถาคต เพราะเสด็จไปโดย ประการนั้น เป็นอย่างไร

ตอบว่า พระผู้มีพระภาคเจ้าทั้งหลายเหล่านั้น ทรงอุบัติเดี๋ยวนั้น ประทับยืนด้วยพระยุคลบาททั้งสอง บ่ายพระพักตร์ไป ทางด้านอุตรทิศ เสด็จดำเนินไปได้ ๗ ก้าว เมื่อ เทวดากั้นเศวตฉัตร ทรงชำเลืองดูได้ทั่วทุกทิศ ทรงเปล่งพระวาจาอย่างอาจหาญ และ พระผู้มีพระภาคเจ้าเหล่านั้น เมื่อประกาศถึงความที่พระองค์เป็นผู้เจริญที่สุดและ ประเสริฐที่สุดในโลก จึงได้มีการเสด็จไปอย่างถ่องแท้ ไม่ผิด โดยเป็นบุรพนิมิตแห่ง การบรรลุคุณวิเศษเป็นอันมาก โดยประการใด พระผู้มีพระภาคเจ้าแม้พระองค์นี้ ก็เสด็จ ไป โดยประการนั้น และการเสด็จไป ของพระองค์นั้น เป็นการเสด็จไปอย่างถ่องแท้ไม่ ผิด เพราะเป็นบุรพนิมิต แห่งการบรรลุคุณวิเศษเหล่านั้นเหมือนกัน ชื่อว่า ตถาคต เพราะเสด็จ ไปโดยประการนั้น ด้วยประการฉะนี้. อีกอย่างหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเจ้า ทั้ง หลายเหล่านั้น ทรงละกามฉันทะด้วยเนกขัมมะแล้วเสด็จไป ละพยาบาท ด้วยการไม่ พยาบาท ละถีนมิทธะด้วยอาโลกสัญญา ละอุทธัจจกุกกุจจะ ด้วยความไม่ฟุ้งซ่าน ละ วิจิกิจฉาด้วยการกำหนัดธรรมเสด็จไป ทำลาย อวิชชาด้วยพระญาณ บรรเทาความไม่ ยินดีด้วยความปราโมทย์ ละธรรม อันเป็นปฏิปักษ์นั้นๆ ด้วยสมาบัติ ๘ ด้วยมหา วิปัสสนา ๑๘ และด้วย อริยมรรค ๔ เสด็จไป ฉันใด แม้พระผู้มีพระภาคเจ้านี้ ก็เสด็จไป ฉันนั้น. ชื่อว่า ตถาคต เพราะเสด็จไปโดยประการนั้น แม้ด้วยประการฉะนี้

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น