สัจจะ
โดย JANYAPINPARD 14 ก.ย. 2553
หัวข้อหมายเลข 17182
พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑ - หน้าที่ 176
ก็ สัจจะ ศัพท์นี้ ย่อมปรากฏในอรรถเป็นอเนก คือ ย่อมปรากฏในอรรถว่า วาจาสัจจะ ได้ในคำเป็นต้นว่า บุคคลพึงกล่าวความจริง ไม่พึงโกรธ๑ดังนี้. ย่อมปรากฏในอรรถว่า วิรติสัจจะ ได้ในคำเป็นต้นว่า และสมณพราหมณ์ทั้งหลายตั้งอยู่แล้วในสัจจะ ดังนี้. ย่อมปรากฏในอรรถว่า ทิฏฐิสัจจะ ได้ในคำเป็นต้นว่า พวกมีทิฏฐิต่างกัน ย่อมกล่าวสัจจะว่าสิ่งนี้แหละของจริง พวกนั้นจะเรียกว่าเป็นผู้ฉลาดเหมือนกันหมดหรืออย่างไร? ดังนี้. ย่อมปรากฏในอรรถว่า ปรมัตถสัจจะ คือนิพพาน และมรรคในคำเป็นต้นว่า สัจจะมีเพียงอย่างเดียว สัจจะที่ ๒ ไม่มี ซึ่งเป็นเหตุให้ผู้รู้โต้เถียงกัน. ย่อมปรากฏใน อริยสัจ ในคำเป็นต้นว่า สัจจะ ๔ เป็นกุศลเท่าไร? เป็นอกุศลเท่าไร? ดังนี้. แม้ในที่นี้ สัจจ ศัพท์นี้นั้น ย่อมเป็นไปในอรรถว่า อริยสัจ ฉะนี้แล.
ก็ สัจจะ ศัพท์นี้ ย่อมปรากฏในอรรถเป็นอเนก คือ ย่อมปรากฏในอรรถว่า วาจาสัจจะ ได้ในคำเป็นต้นว่า บุคคลพึงกล่าวความจริง ไม่พึงโกรธ๑ดังนี้. ย่อมปรากฏในอรรถว่า วิรติสัจจะ ได้ในคำเป็นต้นว่า และสมณพราหมณ์ทั้งหลายตั้งอยู่แล้วในสัจจะ ดังนี้. ย่อมปรากฏในอรรถว่า ทิฏฐิสัจจะ ได้ในคำเป็นต้นว่า พวกมีทิฏฐิต่างกัน ย่อมกล่าวสัจจะว่าสิ่งนี้แหละของจริง พวกนั้นจะเรียกว่าเป็นผู้ฉลาดเหมือนกันหมดหรืออย่างไร? ดังนี้. ย่อมปรากฏในอรรถว่า ปรมัตถสัจจะ คือนิพพาน และมรรคในคำเป็นต้นว่า สัจจะมีเพียงอย่างเดียว สัจจะที่ ๒ ไม่มี ซึ่งเป็นเหตุให้ผู้รู้โต้เถียงกัน. ย่อมปรากฏใน อริยสัจ ในคำเป็นต้นว่า สัจจะ ๔ เป็นกุศลเท่าไร? เป็นอกุศลเท่าไร? ดังนี้. แม้ในที่นี้ สัจจ ศัพท์นี้นั้น ย่อมเป็นไปในอรรถว่า อริยสัจ ฉะนี้แล.