ในชีวิตประจำวันผู้ที่เจริญกุศล ทั้งทาน ศีล ภาวนา ย่อมมีความสำคัญตัวว่า เราให้ทานคนอื่นไม่ให้ทาน หรือเราให้ทานมากกว่าคนอื่น หรือกุศลศีลก็มีตัวอย่างว่า เรารักษาศีลคนอื่นไม่รักษาศีล เราอ่อนน้อม คนอื่นไม่อ่อนน้อม หรือ เราฟังธรรมะ คนอื่นไม่ฟังธรรมะเราเจริญเมตตา คนอื่นไม่เจริญเมตตา เป็นต้น อย่างนี้เรียกว่า กุศลเป็นปัจจัยให้เกิดอกุศล

ดิฉันเคยสงสัยประเด็นนี้มาแล้วเช่นกันค่ะ เคยมีความเชื่อผิดๆ ว่ากุศลย่อมก่อให้เกิดแต่สิ่งดีเท่านั้นตามมา จนกระทั่งสังเกตชีวิตประจำวันง่ายๆ ก็พบของจริงหลายเรื่องทีเดียวที่พิสูจน์ว่ากุศลเป็นปัจจัยให้เกิดอกุศลได้ เช่น ในความเห็นที่ 1 นั้น มูลนิธิศึกษาและเผยแพร่พระพุทธศาสนาได้แสดงชัดแล้วว่าหลังจากที่กุศลจิตที่เกิดขึ้นขณะที่กำลังให้ทานดับลงแล้ว อาจเป็นปัจจัยให้ มานะ หรือความสำคัญตน ซึ่งเป็นธรรมะฝ่ายอกุศล เกิดต่อได้ อกุศลยังเป็นปัจจัยให้กุศลเกิดได้เช่นกัน หลายท่านที่มาฟังธรรมด้วยกัน เคยสารภาพว่า ถูกบังคับบ้าง ขอร้องบ้างให้เดินทางมาฟังธรรม มาด้วยโทสะแท้ๆ แต่เมื่อมาแล้วเกิดฟังเข้าใจ เกิดอนุโมทนา ฯลฯ กุศลหลายอย่างเกิดขึ้น อย่างไม่เคยเป็นมาก่อน ล้วนเป็นปกติธรรมดาในชีวิตประจำวันที่สามารถสังเกตได้ พิสูจน์ได้จริงทีเดียวค่ะ