ผมได้เคยอ่านคู่มือการศึกษา วิถีสังคหวิภาค พระอภิธัมมัตถสังคหะ ปริจเฉทที่ ๔

ขอยกข้อความมาดังนี้ครับ

"ตทนุวัตติกมโนทวารวิถี หรือ อนุพันธกมโนทวารวิถี คือ มโนทวารวิถี ที่เกิดต่อจากปัญจทวารวิถี อันมี ปรมัตถเป็นอารมณ์ เพื่อให้รู้เรื่องราวของบัญญัติ ตามโวหารของโลก จากปรมัตถอารมณ์นั้นตทนุวัตติกมโนทวารวิถี หรือ อนุพันธกมโนทวารวิถี ที่เกิดติดต่อจากปัญจทวารวิถีนั้นมีอยู่ ๔ อย่าง หรือ ๔ วิถี คือ

๑. อตีตัคคหณวิถี เป็นวิถีที่รับอารมณ์ตามปัญจทวารวิถี ซึ่งปัญจทวารวิถีได้ประสบมา แต่ว่าอารมณ์นั้นได้หมดอายุและดับไปแล้วปัญจทวารวิถี มีอารมณ์เป็นปรมัตถ และเป็นปัจจุบันอารมณ์ด้วย ส่วนอตีตัคคหณวิถี ก็มีอารมณ์เป็นปรมัตถ ซึ่งเป็นอารมณ์เดียวกับปัญจทวารวิถีนั้นเอง แต่ว่า เป็นอดีตอารมณ์จักขุทวารวิถี มีอารมณ์เป็นปรมัตถ และเป็นปัจจุบันอารมณ์ ดังภาพนี้ตี น ท ป จักขุ สํ สัน วุ ช ช ช ช ช ช ช ต ตอตีตัคคหณวิถี มีอารมณ์เป็นปรมัตถ แต่เป็นอดีตอารมณ์ ดังภาพนี้น ท มโน ช ช ช ช ช ช ช ต ตการเกิดขึ้นของปัญจทวารวิถี และอตีตัคคหณวิถีทั้ง ๒ วิถีนี้ เกิดสลับกันเป็น จำนวนหลายร้อยหลายพันรอบ

๒. สมูหัคคหณวิถี เป็นวิถีที่รับอารมณ์เหล่านั้นมารวมกัน เพื่อให้ได้ความ วิถีนี้ก็เกิดหลายร้อย หลายพันรอบเหมือนกันน ท มโน ช ช ช ช ช ช ช ต ตสมูหัคคหณวิถี ก็มีอารมณ์เป็นปรมัตถ และเป็นอดีตอารมณ์เช่นเดียวกับ อตีตัคคหณวิถี

๓. อัตถัคคหณวิถี เป็นวิถีที่รู้เนื้อความของอารมณ์นั้น เกิดได้มากมายหลายรอบ เช่นเดียวกันน ท มโน ช ช ช ช ช ช ชอัตถัคคหณวิถี มีอารมณ์เป็นบัญญัติ คือรู้เนื้อความของอารมณ์นั้น ตามโวหารของโลกมีข้อสังเกตว่า วิถีที่มีอารมณ์เป็นบัญญัติก็ไม่มี ตทาลัมพนะ

๔. นามัคคหณวิถี เป็นวิถีที่รู้ชื่อของอารมณ์นั้นๆ เกิดได้เป็นจำนวนมากหลายรอบเช่นเดียวกันน ท มโน ช ช ช ช ช ช ชนามัคคหณวิถีนี้ ก็มีอารมณ์เป็นบัญญัติเหมือนกัน คือ รู้ชื่อของอารมณ์นั้น ตามโวหารของโลก

ขอเรียนถาม ดังนี้ครับ

๑. ข้อความที่ยกมาข้างต้น สอดคล้องกับข้อความในหนังสือปรมัตถธรรมสังเขป จิตตสังเขป และภาคผนวก หน้า ๓๑๓-๓๑๔ ของมูลนิธิฯ หรือไม่อย่างไรครับ โดยเฉพาะข้อความที่ขีดเส้นใต้ไว้ครับ

๒. ข้อความข้างต้นถูกต้องสอดคล้องกับพระธรรมหรือไม่ครับ

๓. ไม่ทราบว่า พอจะทราบที่มาของ คู่มือการศึกษาฯ ดังกล่าว หรือไม่ครับใครเป็นผู้แต่ง และได้รับการยอมรับหรือไม่ครับ สามารถใช้เป็นหลักฐานอ้างอิงสำหรับการศึกษาเพิ่มเติมได้หรือไม่ครับ

ขอบพระคุณครับ

ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย

จากข้อความที่ท่านผู้ถามยกมานั้น เป็นการอธิบาย มโนทวารวิถี ในลักษณะต่างๆ

ซึ่งถ้าเราเข้าใจ ก็จะไม่ขัดกับหนังสือปรมัตถธรรมสังเขป และพระอภิธรรมปิฎก ครับ ซึ่งลักษณะของมโนทวารวิถี ที่ท่านยกมานั้น แสดง มโนทวารวิถีในลักษณะต่างๆ ที่รับอารมณ์ที่เป็นปรมัตถ์ แต่อารมณ์นั้น ได้ดับไปแล้ว ก็เท่ากับว่า ไม่ได้มุ่งหมายถึงมโนทวารวิถีจิต ในวาระแรกๆ ที่จะต้องมีอารมณ์ เป็นปรมัตถ์ แต่ท่านมุ่งกล่าวถึง มโนทวารวิถี ในวาระหลังๆ ซึ่งเกิดสืบต่ออย่างรวดเร็วหลายร้อยหลายพันรอบ เพราะจิต เกิดดับเร็วมาก วาระหลังๆ ก็มี อดีตอารมณ์ คืออารมณ์ที่ดับไปล้วเป็นอารมณ์ ทำให้รู้เนื้อความของสภาพธรรมนั้น และรู้ชื่อของสภาพธรรมนั้น ว่าคืออะไร ชื่ออะไร เป็นต้น ซึ่งก็อาศัยการเกิดดับของมโนทวารวิถีจิต อย่างรวดเร็วและหลายร้อยหลายพันรอบ (ชั่วขณะเวลาสั้นมากๆ ) ก็ทำให้รู้เนื้อความนั้น (อัตถัคคหณวิถี) และรู้ชื่อ ของสภาพธรรมนั้น (นามัคคหณวิถี) ซึ่งเป็นอารมณ์ของทางปัญจทวารที่ได้ดับไปแล้ว จึงทำให้เห็นเป็นสัตว์ บุคคล เป็นสิ่งต่างๆ เกิดอย่างรวดเร็ว คือเพียงเห็นก็เห็นเป็นสัตว์ บุคคลแล้ว และรู้ว่าคนนี้ชื่ออะไร เป็นใคร เพราะการเกิดดับของมโนทวารวิถี หลายร้อยหลายพันรอบอย่างรวดเร็ว ดังข้อความที่ท่านผู้ถามยกมานั่นเองครับ.

ดังนั้น ข้อความดังกล่าว จึงไม่ขัดกับหนังสือปรมัตถธรรม และพระอภิธรรมปิฎก เพียงแต่ให้เข้าใจว่า สิ่งที่แสดงนั้นมุ่งหมายถึงอะไร คือมุ่งหมายถึง การรับรู้อารมณ์ทางปัญจทวารที่ดับไปแล้ว ไม่ได้มุ่งหมายถึงวาระแรกๆ ทางมโนทวารวิถี ที่มีปรมัตถ์เป็นอารมณ์ครับ. ซึ่ง คัมภีร์อภิธัมมัตถสังคหะ เป็นผลงานของ พระอนุรุทธาจารย์ แต่งขึ้นเมื่อประมาณ พุทธศตวรรษที่ ๑๐ ในสมัยเดียวกับที่ พระพุทธโฆษาจารย์ แต่งคัมภีร์วิสุทธิมรรค คัมภีร์พระอภิธัมมัตถสังคหะ เป็นคัมภีร์ที่รวบรวมเนื้อความในพระอภิธรรมปิฎกมากล่าวไว้ แต่โดยย่อ แบ่งออกเป็น ๙ ปริจเฉท ซึ่งก็เป็นการอธิบายพระอภิธรรมปิฎกโดยย่อ พอที่จะทำให้เข้าใจได้ ซึ่งก็เป็นประโยชน์ครับ แต่ที่สำคัญ ต้องกลับมาที่การตรวจสอบกับพระอภิธรรมปิฎก และต้องอ่านให้ละเอียดรอบคอบ ว่าท่านมุ่งหมายถึงอะไร ซึ่งจะไม่ขัดกัน และต้องสอดคล้องกัน ก็เป็นประโยชน์ครับ สำหรับคัมภีร์อภิธัมมัตถสังคหะ.

ขออนุโมทนาที่ร่วมสนทนาครับ

อุทิศกุศลให้สรรพสัตว์

ขอบพระคุณและขออนุโมทนาในกุศลวิริยะของคุณผเดิม ด้วยครับ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

อบรมปัญญาให้เข้าใจความจริง จะเป็นประโยชน์ทั้งชาตินี้ และชาติต่อๆ ไป กุศลที่ทำได้เสมอๆ คือ การฟังพระธรรมที่พระอรหันตสัมมาสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง มีคุณค่ามหาศาลสำหรับชีวิตที่ต้องเดินทางต่อไป อีกแสนไกล และกันดาร

ขอเชิญศึกษาพระธรรม ...

รวมลิงก์เมนูต่างๆ ในเว็บไซต์

พระไตรปิฎก

ฟังธรรม

วีดีโอ

ซีดี

หนังสือ

กระดานสนทนา

การที่ได้มีโอกาสศึกษาพระธรรม ฟังพระธรรม ทำให้มีความเข้าใจตามความเป็นจริงว่า ทุกสิ่งทุกอย่าง เป็นเพียงสิ่งที่ปรากฏแล้วก็หมดไป ไม่ว่าจะเป็นทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ จิตทุกขณะเกิดขึ้นแล้วก็ดับไป หมดไป ไม่มีอะไรเหลือเลยจริงๆ จากภพหนึ่งไปอีกภพหนึ่ง ดังนั้น เมื่อเป็นเช่นนี้ สิ่งที่ควรสั่งสมไปทุกภพทุกชาติ นั่นก็คือ กุศล (รวมถึงการอบรมเจริญปัญญา ในชีวิตประจำวันด้วย)