ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย

วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - หน้าที่ 152

ถามว่า เพราะเหตุไร จึงไม่ควรเจริญไปในบุคคล ๔ ประเภท มีบุคคลที่เกลียดกันเป็นต้นเป็นปฐม

เฉลยว่า เพราะว่าพระโยคาวจร เมื่อ (นึก) ตั้งคนที่เกลียดกันไว้ในฐานะแห่งคนรัก ย่อมลำบาก (ใจ) เมื่อ (นึก) ตั้งสหายที่รักกันมาไว้ในฐานะแห่งคนกลางๆ กัน ก็ลำบาก ด้วยเมื่อทุกข์แม้เล็กน้อยเกิดขึ้นแก่เขา เธอจะถึงกับร้องไห้ออกมาก็เป็นได้ เมื่อ (นึก) ตั้งคนกลางๆ กันไว้ในฐานะแห่งครูและในฐานะแห่งคนรัก ก็ลำบากเมื่อระลึกถึงคนที่เป็นศัตรูกัน ความโกรธย่อมเกิดขึ้น เพราะเหตุนั้น ๑ จึงไม่ควรเจริญไปในบุคคล ๔ ประเภท มีคนเกลียดกันเป็นต้น เป็นปฐม

ส่วนในบุคคลที่มีเพศเป็นข้าศึกกัน เมื่อเจริญโดยเจาะจงถึงผู้มีเพศเป็นข้าศึกกันนั้นเข้า ความกำหนัดย่อมเกิดขึ้น ดังมีเรื่องเล่าว่า บุตรขุนนางผู้ใดผู้หนึ่ง (จะเจริญเมตตา) ถามพระเถระชีต้นว่า "ท่านเจ้าข้า เมตตาควรเจริญในบุคคลไร" พระเถระบอก (โดยไม่มีเงื่อนไข) ว่า "ในบุคคลที่รัก" ก็ภริยาของตนย่อมเป็นที่รักของเขา เขาจึงเจริญเมตตาแก่หล่อน ก็ (ต้อง) ทำการรบกับฝาคืนยังรุ่ง ๒ เพราะฉะนั้น ในคนที่มีเพศเป็นข้าศึกกัน จึงไม่ควรเจริญโดยเจาะจง

ส่วนในคนที่ทำกาลกิริยาแล้ว เจริญไปก็ไม่ถึงอัปปนา ไม่ถึงอุปจารได้เลย มีเรื่องเล่าว่า ภิกษุหนุ่มรูปใดรูปหนึ่งทำเมตตาภาวนาถึงอาจารย์ เมตตาของเราหาดำเนินไปไม่ เธอจึงไปหาพระมหาเถระ (รูปหนึ่ง) เรียนว่า "ท่านผู้เจริญ การเข้าเมตตาฌานของข้าพเจ้าคล่องแคล่วทีเดียว แต่ (เวลานี้) ข้าพเจ้าไม่อาจเข้าเมตตาฌานนั้นได้ เหตุอะไรเล่าหนอ?" พระเถระแนะว่า "เธอจงหานิมิตดูเถิด * อาวุโส" ภิกษุนั้นหา (นิมิต) ดูไปจึงรู้ความที่อาจารย์ถึงมรณภาพแล้วก็ทำเมตตาถึงผู้อื่นต่อไป จึงยังสมาบัติให้แน่วแน่ได้ เพราะเหตุนั้น ไม่ควรเจริญไปในคนที่ทำกาลกิริยาแล้วเลยทีเดียว

ขออุทิศกุศลให้สรรพสัตว์

ขออนุโมทนา