三離心所是什麼時候生起?

วิรตีเจตสิก ๓ เกิดเมื่อไหร่?

問: 在開悟初果聖人之前的內觀智慧，八正道會同時生起嗎？

ผู้ถาม: ปัญญาขั้นวิปัสสนาก่อนที่จะบรรลุเป็นพระโสดาบัน มรรคทั้ง ๘ สามารถเกิดขึ้นพร้อมกันได้ไหม?

Ajhan Sujin: 正語、正業、正命、這三個心所是離心所 (virati catasika) 三離心所會同時生起嗎？

อ.สุจินต์: สัมมาวาจาเจตสิก สัมมากัมมันตเจตสิก สัมมาอาชีวเจตสิก เจตสิกทั้ง ๓ นี้คือ วิรตีเจตสิก วิรตีเจตสิกสามารถเกิดขึ้นพร้อมกันได้ไหม?

問: 會又是不會。

ผู้ถาม: ได้ แล้วก็ไม่ได้

Ajhan Sujin: 為何會又是不會呢？

อ.สุจินต์: ทำไมจึงกล่าวว่า ได้และไม่ได้?

問: 會，是因為記得在書裡面看到只有道心果心生起的那一刻，離心所才會同時生起。 不會，是因為與自己對比，認為三離是不能同時生起的。

ผู้ถาม: ได้ เพราะเหตุว่าจำได้ว่าในหนังสือมีกล่าวไว้ ขณะที่มรรคจิตเกิด ขณะนั้นวิรตีเจตสิกเกิดขึ้นพร้อมกัน ไม่ได้ เพราะว่า เหมือนเทียบเคียงกับตน เข้าใจว่าวิรตีเจตสิกทั้ง ๓ จะเกิดขึ้นพร้อมกันไม่ได้

Ajhan Sujin: 這就是我們要瞭解出世間心 (lokuttaracitta）跟世間心 (lokiyacitta) 的差別。 在世間心的時候，離心所只能生起一個，三離心所不會同時生起。

อ.สุจินต์: นี่คือการที่เราจะต้องเข้าใจความต่าง ระหว่างโลกุตตรจิต กับ โลกียจิต ในขณะที่จิตเป็นโลกียจิต วิรตีเจตสิกจะเกิดขึ้นเพียง ๑ ดวงเท่านั้น จะเกิดขึ้นพร้อมกันทั้ง ๓ ดวงไม่ได้

須陀洹道心生起的時刻，那一刻三離會同時生起，三離的強度就只是須陀洹的強度而已。 現在這一刻三離能夠被知道嗎？ 在理智上的階段去瞭解心、心所、色法、涅槃、的益處是什麼？

ขณะที่โสตาปัตติมรรคจิตเกิดขึ้น ขณะนั้นวิรตีเจตสิกทั้ง ๓ เกิดขึ้นพร้อมกัน ระดับกำลังของวิรตีก็อยู่ในขั้นโสดาบันเท่านั้น สามารถรู้วิรตีเจตสิกในขณะนี้ เดี๋ยวนี้ได้ไหม? ประโยชน์ของความเข้าใจเรื่องจิต เจตสิก รูป นิพพาน ในขั้นปริยัติคืออะไร?

學習佛法的重點不是要去記住心的功能，記住這些文字，而是慢慢的去瞭解現在正在出現的法，不是我們所認為的是有某個人，某個事物，包括我們自己也沒有，是無我的特徵。現在就有心正在經驗，那個正在經驗的心不是我，它的特徵是無我 。 究竟法是非常細微深奧，不是那麼容易就能理解它是怎麼出現的。

สิ่งที่สำคัญในการศึกษาพระธรรมนั้น ไม่ใช่ว่าให้จำตัวหนังสือ จำว่าจิตมีกิจหน้าที่อะไร แต่ให้ค่อยๆ เข้าใจสิ่งที่กำลังปรากฎ เดี๋ยวนี้ ขณะนี้ว่าไม่ได้เป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใดอย่างที่เราเคยคิด ไม่มีแม้กระทั่งเรา เดี๋ยวนี้ก็มีจิตที่กำลังรู้ และจิตที่กำลังรู้นั้นก็ไม่ใช่เรา ปรมัตถธรรมเป็นเรื่องที่ละเอียด ลึกซึ้งมาก ไม่ใช่เรื่องที่จะเข้าใจได้โดยง่ายว่าเกิดขึ้นมาได้อย่างไร

當我們說“聖人的真諦”時 (ariyasacca) ，就是現在這一刻，現在出現的其實已經是影子了，因為法是快速的生滅才會有影子，才會有概念的世界。 這段話，倘若智慧沒有正確的被培養通往開悟的道路，只是去記住這些文字，又有什麼用呢？

ในขณะที่เรากล่าวว่า"อริยสัจก็คือเดี๋ยวนี้ ขณะนี้สิ่งที่กำลังปรากฎเป็นนิมิตแล้ว เพราะว่าธรรมะนั้นเกิดดับอย่างรวดเร็วจึงปรากฏให้รู้โดยความเป็นนิมิต เพราะมีนิมิตจึงมีโลกแห่งบัญญัติ" ข้อความข้างต้นนี้ ถ้าไม่ได้มีการอบรมเจริญปัญญาอย่างถูกต้องเพื่อนำไปสู่การประจักษ์แจ้งอริยสัจ ก็ได้แต่เพียงจำในตัวอักษรหรือพยัญชนะ แล้วจะมีประโยชน์อะไร?

“眼識”就是去經驗對象所緣的那個法，有真的瞭解“眼識”了嗎？ 現在這一刻有沒有對什麼法感興趣? 因為這會成為能夠直接經驗心、心所、色法、的因緣條件。 法每一刻都有，但有沒有足夠堅定的信心去知道它，在那裡的就只是法，不是我，不是任何東西，倘若沒有足夠堅定的信心，又怎麼能放掉有我的執取呢？ 什麼是心？ "心"是名法是可以去知道的法，"心"就只是去經驗的法，"心"是去經驗認知出現的對象的領導者。 什麼是心所？ "心所"是名法是可以去知道的法，"心所"伴隨心一起生起經驗同一個對象，"心所"它雖然是名法但它不是"心"，它不是領導者，"心所"生起執行它們自己的功能。

"จิตเห็น" คือสภาพรู้แจ้งอารมณ์ทางตา ขณะนี้เข้าใจ"จิตเห็น"จริงๆ แล้วหรือยัง? เดี๋ยวนี้ขณะนี้สนใจในสภาพธรรมใดบ้างไหม? เพราะนี่จะเป็นเหตุปัจจัยที่จะทำให้สามารถรู้ตรง จิต เจตสิก รูป ได้ ธรรมะมีอยู่ทุกขณะ แต่มีความมั่นคงมากพอที่จะรู้หรือยังว่าสิ่งที่อยู่ที่นั่นเป็นเพียงธรรมะ ไม่ใช่สิ่งหนึ่งสิ่งใด ไม่ใช่เรา? ถ้ายังไม่มั่นคง จะละคลายความยึดถือว่ามีเราได้อย่างไร? อะไรคือจิต? จิต คือสภาพรู้ ที่เป็นใหญ่เป็นประธานในการรู้ลักษณะของสิ่งที่ปรากฏ อะไรคือเจตสิก? เจตสิก ก็เป็นสภาพรู้ ซึ่งเกิดพร้อมกับจิตและรู้อารมณ์เดียวกันกับจิต แต่ไม่ได้เป็นใหญ่เป็นประธานอย่างจิต เจตสิกเกิดขึ้นทำหน้าที่เฉพาะของเจตสิกนั้นๆ

例如，貪愛跟瞋恨累積得很深，它們也是能成為被思維的對象。 學佛法了也是一樣很自然的過日子，不管是在哪裡? 在什麼時候? 它是有可能在突然之間有思慧的條件生起的。 不管在那裡的是什麼，隨著智慧的慢慢累積，不管出現的是什麼被執取的誤認為是某個人， 某個東西，也會逐漸的變弱。 當我們在尋找各種說明的時候，它的意義一定是跟現在在那裡有關，在那裡的是不是這一刻的真相? 否則又怎麼可能去瞭解真相呢？

ตัวอย่างเช่น โลภะและโทสะที่สะสมฝังแน่นไว้ลึกมาก ก็เป็นสิ่งที่สามารถจะพิจารณาได้ ศึกษาธรรมะแล้วก็ใช้ชีวิตอย่างปกติ ไม่ว่าจะอยู่ที่ไหน เมื่อไหร่ ก็เป็นไปได้ที่หากจะมีเหตุปัจจัยเกิดขึ้นให้คิดพิจารณาสภาพธรรมนั้นๆ สิ่งที่อยู่ที่นั่นไม่ว่าจะเป็นอะไรก็ตาม ปัญญาที่เกิดขึ้นจากการที่ค่อยๆ สะสม ก็จะค่อยๆ ทำให้คลายความที่เคยยึดถือในสิ่งที่กำลังปรากฎว่าเป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใด ในขณะที่เรากำลังพยายามจะหาคำอธิบายของคำต่างๆ ที่จะเป็นประโยชน์จริงๆ ก็คือ คำนั้น กำลังกล่าวถึงสิ่งที่มีจริงๆ ในขณะนี้หรือเปล่า? เพราะถ้าไม่ใช่เป็นสิ่งที่กำลังมี เราจะเข้าใจความจริงได้อย่างไร?

文字只是在描述那個法，但是文字本身並不是法，法現在就在那裡。我們學習佛法透過文字去接近去瞭解法的真相。 例如，“眼識”生起去看，看就是看，看並不是人或者東西，變成某個人，某個東西是後來的思考，所以看就只是看，對看的瞭解有足夠的瞭解了嗎？

พยัญชนะหรือคำต่างๆ ที่มีก็เพียงเพื่ออธิบายลักษณะของสภาพธรรมนั้นๆ แต่ตัวพยัญชนะไม่ใช่ตัวธรรมะ ธรรมะมีอยู่ในขณะนี้ เราศึกษาพระธรรมผ่านตัวพยัญชนะเพื่อเข้าใจสภาพธรรมตามความเป็นจริง เช่น "จิตเห็น" เกิดขึ้นเห็น เห็นเป็นเห็น เห็นไม่ใช่คนหรือสิ่งของ ที่เป็นคน หรือสิ่งของนั้น คือความคิดที่เกิดหลังจากที่เห็นแล้ว เพราะฉะนั้น เห็นเป็นเห็น มีความเข้าใจเพียงพอที่จะเข้าใจเห็นแล้วหรือยัง?

心的生滅是非常的快，一個接著一個感官門跟意門的過程，因此我們一直認為有某個人，某個東西持續在那裡，因為不知道真相是什麼。 學習佛法就是瞭解現在這一刻，這是唯一的道路能進入瞭解在那裡的就只是法而已。

การเกิดดับของจิตรวดเร็วอย่างยิ่ง แต่ละทางทั้งปัญจทวารและมโนทวารเกิดดับสลับสืบต่อกัน ด้วยเหตุนี้จึงทำให้เราคิดว่ามีคน มีสิ่งหนึ่งสิ่งใดอยู่ที่นั่น เพราะว่าไม่เข้าใจว่าความจริงคืออะไร การศึกษาสิ่งที่กำลังมีเดี๋ยวนี้ ขณะนี้ เป็นหนทางที่จะนำไปสู่การเข้าใจสิ่งที่อยู่ที่นั่น ว่าเป็นเพียงธรรมะ

學著去瞭解現在這一刻是有心快速的生滅，才會有面前出現所謂的人東西。 我們說世俗的世界，但其實是要瞭解的是真正的世界是什麼？ 這也是為什麼要知道無明在那裡，因為無明邪見是不知道法的真相就一直認為有人，有東西，所以貪愛立即就生起去抓住執取所認為是人是東西。 真的這樣的瞭解，就是真正的開始慢慢區分無明與智慧的差別。

อบรมความเข้าใจ ว่าเดี๋ยวนี้ ขณะนี้ มีจิตที่กำลังเกิดดับอย่างเร็วรวดจึงมีคนหรือสิ่งหนึ่งสิ่งใดที่อยู่ตรงหน้า ที่กล่าวถึงโลกของปุถุชน ความจริงที่จะต้องเข้าใจคือ โลกจริงๆ นั้นคืออะไร? นี่จึงเป็นเหตุที่ว่าทำไมจึงต้องรู้ว่าความไม่รู้อยู่ที่นั่น เพราะความไม่รู้จะทำให้เห็นผิดเข้าใจผิดว่ามีคน มีสิ่งหนึ่งสิ่งใด โลภะจึงเกิดขึ้นยึดถือทันทีว่าเป็นคน เป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใด การเข้าใจความจริงนี้ คือการที่จะค่อยๆ เริ่มที่จะแยกแยะความต่างระหว่างความไม่รู้กับปัญญา

Sarah: 二十五美心所裡面有“三離”是正語、正業、正命、倘若現在這一刻並沒有想要去說謊，去殺害生命就不會有這三個心所生起的因緣條件。當對別人侮辱用不好的言語時，這時離心所是有可能生起克制自己戒絕不犯錯不造惡。 即使是內觀智慧的階段，三離也不可能同時生起，因為在同一刻裡又想要說謊又想要殺害生命。

ในบรรดาโสภณเจตสิก ๒๕ ดวง มีวิรตีเจตสิก ๓ ดวง คือ สัมมาวาจาเจตสิก สัมมากัมมันตเจตสิก สัมมาอาชีวเจตสิก ถ้าเดี๋ยวนี้ ขณะนี้ไม่ได้ต้องการที่จะพูดโกหก ไม่ต้องการที่จะฆ่าสิ่งที่มีชีวิต ก็จะไม่มีปัจจัยให้วิรตีเจตสิกทั้ง ๓ ดวงนี้เกิดขึ้นได้ ในขณะที่จะใช้วาจาที่ดูหมิ่นดูแคลนผู้อื่น ขณะนั้นก็เป็นโอกาสที่วิรตีเจตสิกจะเกิดขึ้นกระทำกิจวิรัติงดเว้นไม่ล่วงอกุศล ถึงแม้จะเป็นปัญญาระดับขั้นวิปัสสนา วิรตีเจตสิกทั้ง ๓ ดวงก็ไม่สามารถที่จะเกิดขึ้นพร้อมกันในขณะเดียวกันได้ เพราะว่าเราไม่สามารถที่จะกล่าวคำเท็จและฆ่าสิ่งมีชีวิตพร้อมกันในขณะเดียวกันได้

出世間道心，出世間果心的那一刻，是很特別的一刻，這個時刻“三離”正語、正業、正命、都會一起生起。 八支正道只會在開悟的那一刻生起，即使是內觀智慧很高，倘若不是果心道心生起的那一刻，也不會有八支正道同時生起，只會生起五支或六支正道而已。 重點戒絕也不是我，是法執行它的功能戒絕不犯錯不造惡，最核心的就是瞭解現在正在出現的法不受控制，不是任何人事物，無我

ขณะที่ มรรคจิต ผลจิตเกิดนั้น เป็นขณะที่พิเศษ เป็นขณะที่วิรตีเจตสิกทั้ง ๓ ดวง เกิดขึ้นพร้อมกัน แม้จะเป็นวิปัสสนาญานขั้นสูงๆ หากไม่ใช่ขณะที่เป็นมรรคจิต ผลจิตเกิด มรรคทั้ง ๘ องค์ก็ไม่อาจที่จะเกิดขึ้นพร้อมกันได้ จะเกิดขึ้นได้ก็เพียง ๕ องค์ หรือ ๖ องค์เท่านั้น ที่สำคัญคือ ขณะที่วิรัติทุจริตก็ไม่ใช่เรา เป็นสภาพธรรมที่เกิดขึ้นกระทำกิจวิรัติทุจริต หัวใจสำคัญที่สุด คือเข้าใจสภาพธรรมที่กำลังปรากฎ ว่าไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของใคร ไม่ใช่สิ่งหนึ่งสิ่งใด เป็นอนัตตา

敬感恩阿姜舒淨 (Ajhan Sujin Boriharnwanaket) 的恩惠
น้อมเคารพในคุณท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์

謹以此施法之功德與我們在輪迴裡每一世的父母 師長 同修 親友 仙人 各位讀者及其他一切眾生分享
กุศลในการนี้ ข้าพเจ้าขออุทิศแด่บิดามารดาในทุกภพทุกชาติ ครูบาอาจารย์ ญาติมิตรสหาย เทวดา และผู้อ่าน รวมถึงสัตว์ทั้งหลาย

By line group Just Dhamma

หมายเหตุ

ที่มา การสนทนาธรรมออนไลน์ระหว่างท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ กับ ชาวจีน

สรุปใจความภาษาจีน โดย 陳品彤 เฉินผิ่นถง (คุณแพท)

แปลภาษาไทย โดย คุณปาล สว่างพัฒนกุล (黃如蓮)

อ่านหัวข้ออื่นๆ คลิกที่นี่ ... บทความแปลภาษาจีน

ขอบพระคุณ และยินดีในความดี คุณแพท และน้องปาล ค่ะ

ขออนุโมทนาครับ

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาค่ะ