มโนทวาราวัชชนจิต (มโน + ทวาร + อาวชฺชน) เป็นวิถีจิตขณะแรกที่เกิดขึ้นรู้อารมณ์ทางใจ และเป็นจิตที่เกิดก่อนอกุศลจิตหรือกามาวจรกุศลจิต (ถ้าเป็นพระอรหันต์ก็เป็นกามาวจรกิริยาจิตแทนกุศลจิต) และทางปัญจทวารนั้น เมื่อสันตีรณจิตดับไปแล้ว มโนทวาราวัชชนจิตก็เกิดต่อทำโวฏฐัพพนกิจจึงเป็นโวฏฐัพพนจิต (เพราะไม่ได้เกิดขึ้นรู้อารมณ์ทางมโนทวาร จึงไม่ได้ทำ อาวัชชนกิจ) คือ เป็นจิตที่กระทำทางให้จิตที่เกิดต่อมนสิการโดยไม่แยบคายเป็นอกุศลจิต หรือมนสิการโดยแยบคายเป็นกุศลจิต (หรือกิริยาจิตของพระอรหันต์) ตามการสะสมของจิต

ไม่ว่าจิตดวงนั้นจะเกิดทางปัญจทวารเป็นโวฏฐัพพนจิต สืบต่อจากสันตีรณจิต หรือเกิดขึ้นรู้อารมณ์ทางใจขณะแรกเป็นมโนทวาราวัชชนจิตก็ตามเมื่อจิตดวงนี้ดับไปแล้ว อกุศลจิตหรือกามาวจรกุศลจิต (หรือกามาวจรกิริยาจิตของพระอรหันต์) จึงเกิดขึ้นได้ ฉะนั้น จิตดวงนี้จึงเกิดขึ้นก่อนอกุศลจิตและกามาวจรกุศลจิต (หรือกามาวจรกิริยาจิตของพระอรหันต์) ทั้ง ๖ ทวาร

หสิตุปปาทจิต เป็นจิตที่เพียงทำให้พระอรหันต์แย้มยิ้มใน ๖ อารมณ์ทาง ๖ ทวาร ที่บุคคลอื่นไม่อาจรู้ได้

ดาวน์โหลดหนังสือ --> ปรมัตถธรรมสังเขป

ขอบพระคุณ และขออนุโมทนาครับ

ยินดีในกุศลจิตค่ะ