อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต ปสาทกรธัมมาทิบาลี ข้อ ๒๓๐ เป็นข้อความที่สรรเสริญกายคตาสติ ซึ่งหมายความถึงกายานุปัสสนาสติปัฏฐาน ข้อความบางประการที่จะขอกล่าวถึง คือ

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย เมื่อธรรมข้อหนึ่งบุคคลเจริญแล้ว กระทำให้มากแล้ว ย่อมละอวิชชาเสียได้ วิชชาย่อมเกิดขึ้น ย่อมละอัสมิมานะเสียได้ อนุสัยย่อมถึงความเพิกถอน ย่อมละสังโยชน์เสียได้ ธรรมข้อหนึ่งคืออะไร คือ กายคตาสติ

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย เมื่อธรรมข้อหนึ่งบุคคลเจริญแล้ว กระทำให้มากแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อความแตกฉานแห่งปัญญา ย่อมเป็นไปเพื่ออนุปาทาปรินิพพาน ย่อมมีการแทงตลอดธาตุมากมาย ย่อมมีการแทงตลอดธาตุต่างๆ ย่อมมีความแตกฉานในธาตุมากมาย ย่อมเป็นไปเพื่อทำโสดาปัตติผลให้แจ้ง ย่อมเป็นไปเพื่อทำสกทาคามิผลให้แจ้ง ย่อมเป็นไปเพื่อทำอนาคามิผลให้แจ้ง ย่อมเป็นไปเพื่อทำอรหัตตผลให้แจ้ง

มีข้อความที่สรรเสริญกายคตาสติอีกมาก เวลาที่เจริญกายานุปัสสนาสติปัฏฐานนั้น ก็มีข้อความว่า

ละอภิชฌาและโทมนัสในโลกเสีย

ซึ่งอภิชฌาและโทมนัสในโลก มีข้อความอธิบายว่า

โลก ได้แก่ ขันธ์ ๕

เวลาที่ระลึกลักษณะของรูป ไม่ใช่บังคับสติให้ไปจดจ้องอยู่ที่รูปเดียว ถ้าเป็นโดยลักษณะนั้นแล้วจะไม่เป็นไปเพื่อความแตกฉานแห่งปัญญา จะไม่เป็นไปเพื่อการแทงตลอดธาตุมากหลาย แต่ตามปกติธรรมดาของการเจริญสตินั้น แล้วแต่ว่าสติจะระลึกรู้ลักษณะของนามหรือรูป เป็นการเจริญสติ ไม่ใช่บังคับสติ แม้แต่ในบรรพแรกของกายานุปัสสนาสติปัฏฐาน คือ อานาปานบรรพ ระลึกรู้ลักษณะของลม แม้ปีติเกิดก็รู้ เวทนาที่เกิด เพราะระลึกรู้ลมมีปรากฏ สติต้องระลึกรู้ทั้งนามทั้งรูป แล้วแต่จะเป็นนามอะไร เป็นรูปอะไร เพื่อการรู้ชัดแล้วละคลาย แต่เพราะอาศัยพิจารณากาย จึงเป็นกายานุปัสสนาสติปัฏฐาน

ที่มา และ อ่านเพิ่มเติม ...

แนวทางเจริญวิปัสสนา ตอนที่ 107