ภาษาบาลี ๑ คำ คติธรรมประจำสัปดาห์ “รกฺข”

คำว่า รกฺข เป็นคำภาษาบาลีโดยตรง แปลว่า การรักษา, การดูแล มีความหมายกว้างขวาง มุ่งหมายถึงทั้งการรักษา การดูแลในเรื่องทั่วๆ ไป และมุ่งหมายถึงอรรถที่ลึกซึ้งในทางธรรมด้วย คือ การรักษาตนเอง ด้วยกุศลธรรม ดังข้อความจากพระสุตตันตปิฏก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท ว่า

“ถ้าบุคคลทราบว่า ตน เป็นที่รัก ก็พึงรักษาตนนั้น ให้เป็นอันรักษาด้วยดี บัณฑิตพึงประคับประคองตน ตลอดยามทั้งสาม (ปฐมวัย มัชฌิมวัย ปัจฉิมวัย) ยามใดยามหนึ่ง”

ข้อความบางตอนจากอรรถกถา มีคำอธิบายไว้ว่า

ถ้าผู้เป็นคฤหัสถ์ ไม่อาจทำกุศลได้ในปฐมวัย เพราะความเป็นผู้หมกมุ่นอยู่ในการเล่นไซร้ ในมัชฌิมวัย พึงเป็นผู้ไม่ประมาทบำเพ็ญกุศล ถ้าในมัชฌิมวัย ยังต้องเลี้ยงบุตรและภรรยา ไม่อาจบำเพ็ญกุศลได้ไซร้ ในปัจฉิมวัย พึงบำเพ็ญกุศลให้ได้ ด้วยอาการแม้อย่างนี้ ตนย่อมเป็นอันเขาประคับประคองแล้วทีเดียว แต่เมื่อเขาไม่ทำอย่างนั้น ตนย่อมชื่อว่า ไม่เป็นที่รัก, ผู้นั้น (เท่ากับ) ทำตนนั้น ให้มีอบายเป็นที่ไปในเบื้องหน้าทีเดียว

บุคคลใดก็ตามที่ประพฤติทุจริตทั้งทางกาย ทางวาจา และทางใจ ขณะนั้นเป็นการกระทำเหตุที่ไม่ดี เป็นอันตรายแล้วในขณะที่กระทำอกุศลกรรม ซึ่งจะเป็นเหตุทำให้ตนเองได้รับผลที่ไม่ดีในภายหน้า โดยที่ไม่มีใครทำให้เลย นอกจากกรรมของตนเองเท่านั้น เพราะเหตุว่าเวลาที่อกุศลกรรมให้ผลนั้น ถึงแม้ว่าจะมีบุคคลอื่นคอยคุ้มครองป้องกันรักษาเพื่อให้รอดพ้นจากอันตรายต่างๆ แต่อกุศลวิบากซึ่งเป็นการที่จะได้รับความทุกข์ ความเดือดร้อน เพราะผลของอกุศลกรรมที่ตนเองได้กระทำแล้ว ก็ย่อมเกิดขึ้น, บุคคลที่ทำอกุศลกรรม ชื่อว่า ไม่รักตนเอง ไม่รักษาตนเอง เพราะได้กระทำแต่เหตุที่ไม่ดี ที่จะทำให้เกิดผลที่ไม่ดีแก่ตนเองในโอกาสข้างหน้า เมื่อถึงคราวที่กรรมจะให้ผล จะอยู่ที่ไหนก็ไม่สามารถรอดพ้นไปได้

ส่วนบุคคลผู้ที่ประพฤติสุจริตทั้งทางกาย ทางวาจา และทางใจ เจริญกุศลประการต่างๆ ไม่ได้กระทำสิ่งที่เป็นอันตราย กล่าวคือ อกุศลกรรมทั้งหลายให้กับตนเอง บุคคลประเภทนี้เป็นผู้รักตนเอง รักษาตนเองอย่างแท้จริง คือ รักษาด้วยกุศลธรรม รักษาด้วยการสะสมเหตุที่ดีที่จะให้ผลที่ดีในภายหน้า เนื่องจากว่ากุศลทั้งหลายให้ผลเป็นสุขเท่านั้น ไม่ใช่อยู่ที่การมีบุคคลมากมายมาแวดล้อมป้องกันรักษา เพราะถึงแม้ว่าจะไม่มีใครมาแวดล้อมปกป้องรักษาเลย แต่เมื่อกรรมดียังให้ผลอยู่ ก็ย่อมไม่มีผู้หนึ่งผู้ใดสามารถที่จะไปประทุษร้ายเบียดเบียนให้ได้รับความเดือดร้อนได้เลย และถ้าเป็นกุศลที่ประกอบด้วยปัญญาที่เป็นไปกับการระลึกรู้สภาพธรรมที่กำลังปรากฏในขณะนี้ ที่จะเป็นเหตุทำให้ออกจากวัฏฏะ ก็คุ้มครองรักษาอย่างสูงสุด คือ สามารถทำให้พ้นจากกิเลสทั้งปวง ไม่ต้องมีการเวียนว่ายตายเกิดอีกในสังสารวัฏฏ์   

ดังนั้น จึงควรอย่างยิ่งที่จะรักตนเอง รักษาตนเอง ด้วยการประพฤติในสิ่งที่ดีงามในชีวิตประจำวัน เป็นผู้ไม่ประมาทในการเจริญประการต่างๆ รวมถึงการฟังพระธรรม ศึกษาพระธรรม อบรมเจริญปัญญา สะสมความเข้าใจถูกเห็นถูกไปตามลำดับ ด้วย เพราะในที่สุดแล้ว ทุกคนก็จะต้องละจากโลกนี้ไปด้วยกันทั้งนั้น เกิดมาแล้วต้องตาย แต่ก่อนตายได้ประโยชน์อะไรจากการที่ได้เกิดมาเป็นมนุษย์ เรื่องเสียชีวิต (ตาย) จึงไม่ใช่เรื่องใหญ่ แต่เรื่องใหญ่ คือ การเสียซึ่งคุณความดี เพราะฉะนั้นแล้ว ในระหว่างที่ยังมีชีวิตอยู่ จึงไม่ควรที่จะเสียโอกาสในการสะสมกุศลและฟังพระธรรมให้เข้าใจ ต่อไป.

อ่านคำอื่นๆ คลิกที่นี่ ... บาลี ๑ คำ

ขออนุโมทนาครับ