กายานุปัสสนา

กายานุปัสสนา

กาย (กาย) + อนุ (ตาม บ่อยๆ เนืองๆ ) + ปสฺสนา (การเห็น การพิจารณา)

การพิจารณาเห็นกายบ่อยๆ เนืองๆ หมายถึง สติปัฏฐานขณะที่มีกายเป็นอารมณ์ เป็นการระลึกศึกษาที่ลักษณะของรูปซึ่งเคยยึดถือว่าเป็นกายตามปกติ ไม่มีการจดจ้องหรือเพ่งเล็งที่จะต้องการรู้สภาพของรูปใดรูปหนึ่ง แต่เพราะการสะสมความเข้าใจจากการฟัง การพิจาณา เป็นสังขารขันธ์ปรุงแต่งให้สติพร้อมสัมปชัญญะ เกิดขึ้นรู้ลักษณะของรูปธรรมซึ่งปรากฏโดยความเป็นสภาพที่ไม่รู้อารมณ์ เช่น ลักษณะที่เย็นร้อน อ่อน แข็ง ตึง ไหว หรือ สี กลิ่น รส เป็นต้น ที่เคยยึดถือผิดว่าเป็นกาย หรืออวัยวะส่วนใดส่วนหนึ่งของกาย เป็นการละวิปลาสที่ยึดถือว่างาม ในสิ่งที่ไม่งาม เพราะโดยสภาพของรูปนั้นเป็นสภาพที่ไม่งาม เนื่องจากเกิดขึ้นและดับไปอย่างรวดเร็ว มีอายุเพียง ๑๗ ขณะจิตแต่เพราะความไม่แยบคาย จึงยึดนิมิตอนุพยัญชนะ เห็นว่ารูปกายซึ่งไม่งามว่าเป็นของงาม