จำแนกเจตสิกที่เป็นเหตุ ๖ ออกเป็นเหตุ ๙

สำหรับอกุศลเหตุนั้นจะเป็นชาติอื่นไม่ได้เลย ไม่ว่าโลภเจตสิก โทสเจตสิก โมหเจตสิกเกิดขึ้นขณะใด ขณะนั้นเป็นชาติอกุศล เป็นปัจจัยให้เกิดอกุศลจิตในขณะนั้น และสะสมต่อไปในอนาคตด้วย แต่โสภณเหตุ ๓ คือ อโลภเจตสิก ๑ อโทสเจตสิก ๑ ปัญญาเจตสิก ๑ นั้น เป็นชาติกุศลก็มี เป็นชาติวิบากก็มี เป็นชาติกิริยาก็มี เพราะอโลภเจตสิก อโทสเจตสิก ปัญญาเจตสิกเกิดกับกุศลจิตก็ได้ เกิดกับกุศลวิบากก็ได้ เกิดกับโสภณกิริยาจิตก็ได้

คำว่า “โสภณ” มีความหมายกว้างกว่า คำว่า กุศล เพราะโสภณธรรม ได้แก่ สภาพธรรมที่เป็นกุศล หรือเป็นกุศลวิบาก หรือเป็นโสภณกิริยา ฉะนั้น เมื่อจำแนกธรรมทั้งหลายโดยหมวด ๓ เป็น ... กุสลา ธมฺมา อกุสลา ธมฺมา อพยากตา ธมฺมา ก็จำแนกเจตสิกที่เป็น เหตุ ๖ ออกเป็น เหตุ ๙ คือ

อกุศลเหตุ ๓ ได้แก่

โลภเจตสิก ๑

โทสเจตสิก ๑

โมหเจตสิก ๑

กุศลเหตุ ๓ ได้แก่

อโลภเจตสิก ๑

อโทสเจตสิก ๑

ปัญญาเจตสิก ๑

อัพยากตเหตุ ๓ ได้แก่

อโลภเจตสิก ๑

อโทสเจตสิก ๑

ปัญญาเจตสิก ๑

ดาวน์โหลดหนังสือ --> ปรมัตถธรรมสังเขป