ธรรมไม่เหมือนยาในร้านขายยา

ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย

ข้อความบางตอนจาก แนวทางเจริญวิปัสสนา ครั้งที่ ๑๐๘๗

บรรยายโดย ท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์

... ธรรมไม่เหมือนยาในร้านขายยา ...

มีท่านผู้ฟังท่านหนึ่ง ท่านเล่าให้ฟังถึงเพื่อนท่านคนหนึ่ง เวลาที่ได้ฟังวิทยุเรื่องแนวทางเจริญวิปัสสนา ก็รู้สึกว่า เป็นเรื่องที่ละเอียด ไม่ตรงกับใจที่กำลังต้องการฟังธรรมบางประการ เช่น อยากจะฟังเรื่องเมตตา แต่ในวันที่เปิดวิทยุ ก็ไม่ได้รับฟังเรื่องเมตตา เป็นเรื่องอื่นก็ไม่ตรงกับใจของท่าน เพราะท่านคงอยากจะเป็นผู้ที่เจริญเมตตา

แต่อย่าลืมว่า ถึงแม้จะรู้ว่า เมตตาคืออะไร มีลักษณะอย่างไร เกิดขึ้นในขณะไหนก็ตาม ถึงอย่างนั้นอกุศลจิตก็ยังเกิดอยู่ ไม่ใช่ว่าเมื่อมีใครรู้เรื่องของเมตตาแล้ว จะมีเมตตาอยู่ได้ตลอดเวลา โดยที่อกุศลจิตไม่เกิดเลย เพราะอกุศลธรรมเป็นพืชเชื้อที่ตายยาก ดับยาก ถ้าไม่อบรมเจริญปัญญาที่จะรู้ลักษณะของสภาพธรรม โดยถ่องแท้โดยละเอียด ถูกต้องจริงๆ อกุศลธรรมทั้งหลายไม่สามารถที่จะดับได้ ถึงแม้ว่าจะได้ฟังเรื่องของเมตตา หรือเรื่องของกุศลนานาประการก็ตาม อกุศลก็ยังเกิดอยู่

แต่ข้อสำคัญที่สุด ก็คือจะต้องรู้ว่า ขณะใดเป็นกุศลขณะใดเป็นอกุศล ในขณะนี้ อย่าลืมนะคะ นี่เป็นเหตุที่จะต้องศึกษาธรรมโดยละเอียดถี่ถ้วนจริงๆ เพราะมิฉะนั้น จะเข้าใจ (ผิด) ว่า อกุศลเป็นกุศลได้ อย่างท่านที่ต้องการจะมีเมตตา เป็นเพราะท่านไม่ต้องการที่จะมีโทสะ เพราะฉะนั้นท่านจึงปรารถนาที่จะมีเมตตา แต่เวลาที่โทสะไม่เกิดขึ้นไม่ทราบว่าท่านจะเห็นโทษของโลภมูลจิต และโมหมูลจิตหรือเปล่า ว่าแท้ที่จริงแล้วสภาพธรรมที่เป็นอกุศลนั้น ไม่ใช่เฉพาะแต่เวลาที่เป็นโทสะ แม้ในขณะที่เป็นโลภะหรือโมหะ ขณะนั้นก็เป็นอกุศลแล้ว

และข้อสำคัญก็คือว่า ลักษณะของอกุศลที่ละเอียดซึ่งไม่เคยคิดมาก่อนว่าเป็นอกุศล ก็อาจจะเข้าใจว่าเป็นกุศล ด้วยเหตุนี้ ถ้าสามารถจะเข้าใจลักษณะของสภาพธรรมที่เกิดขึ้นปรากฏกับตัวท่านโดยละเอียด ก็ยิ่งจะมีปัจจัยที่จะทำให้รู้ได้ถูกต้องว่า จิตในขณะนี้ เป็นกุศลหรืออกุศล เพื่อที่จะได้อบรมเจริญกุศลได้ยิ่งขึ้น มิฉะนั้นก็จะมีแต่ความต้องการธรรมบางประการ เหมือนกับยาบางชนิดในร้านขายยา เวลาที่เป็นโรคชนิดหนึ่งชนิดใด ก็อยากจะซื้อยาชนิดนั้นมาบำบัดโรค แต่ธรรมไม่ใช่อย่างนั้น เพราะจะต้องเป็นความเข้าใจจริงๆ ซึ่งเมื่อได้ศึกษาธรรมยิ่งขึ้น ก็จะเห็นได้ว่า ต้องอาศัยการพิจารณา การไตร่ตรอง จนกว่าจะเป็นความเข้าใจ ไม่ใช่เป็นเรื่องของการท่องจำแต่เป็นเรื่องของการพิจารณาในเหตุผล จนกว่าจะเข้าใจ