ตาสองดวงกับจักขุวิญญาณ
คนเรามีดวงตาสองข้าง อยากทราบว่าเวลากระทบกับรูป วิญญาณจิตเกิดรู้รูปจากดวงตาทั้งสองข้างพร้อมกัน หรือว่าจิตเกิดรู้รูปทีละข้างของดวงตาแต่ติดต่อกัน เพราะรู้สึกว่าเหมือนกระทบพร้อมๆ กันในเวลาเห็นรูปๆ เดียว
เวลาที่เราได้ยินเสียง เสียงกระทบกับโสตปสาทรูป โสตปสาทรูปมี 2 ข้าง แต่เวลาได้ยินก็ทีละข้าง เพราะจิตเกิดดับทีละดวง อุปมาเหมือนกับเวลาที่เรากระพริบตา จิตเกิดดับเร็วกว่านั้นอีกค่ะ
ดวงตาเป็นเพียงมังสะจักษุ แต่ที่เราเห็นได้ เพราะมีจิตเห็น (จักขุวิญญาณ) ที่อาศัยจักขุปสาทเป็นที่เกิดๆ ขึ้นทำกิจเห็นสิ่งที่ปรากฏทางตา จักขุปสาทเป็นรูปที่มีความผ่องใสสามารถรับกระทบกับสีได้ ตั้งอยู่ตรงกลางตา มีอายุเท่ากับ ๑๗ ขณะจิต ถ้าพระพุทธเจ้าไม่ทรงแสดงว่า ที่กำลังเห็นนี้เป็นนามธรรมคือจิต สิ่งที่ถูกเห็นเป็นรูปธรรมคือสีและถ้าไม่ทรงแสดงว่า จิตเกิดขึ้นทีละขณะ จะมีจิต 2 ดวงเกิดพร้อมกันในที่สองแห่งในคนๆ เดียวกันไม่ได้ ในภูมิที่มีขันธ์ ๕ จิตอาศัยรูปที่เกิดก่อนแล้วยังไม่ดับ เกิดขึ้นทำกิจของตนๆ (ยกเว้นขณะปฏิสนธิ) จากนั้นก็เป็นไปตามลำดับการเกิดดับของวิถีจิตทางทวารนั้นๆ แล้ว ก็จะไม่มีใครรู้ว่า "เห็น" นอกจากจะไม่พร้อมกันสองข้างได้อย่างไรแล้ว ยังมีความไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และไม่ใช่ตัวตน ได้อีกอย่างไรด้วย
