อัตถบัญญติ

อตฺถ (ความหมาย วัสดุ สิ่งของ) + ปญฺญตฺติ (รู้โดยประการต่างๆ )

การรู้ความหมายของสภาพธรรมจากสัณฐานที่ปรากฏทางตา หู จมูก ลิ้น กาย หมายถึง สิ่งที่ไม่มีจริงโดยปรมัตถ์ แต่เป็นสิ่งที่จิตคิดขึ้นจากการที่รู้อารมณ์ทางทวารต่างๆ เช่น เห็นสีแล้วคิดถึงรูปร่างสัณฐานที่เป็นเนินดินหรือเนินหินแล้วรู้ความหมายว่า คือภูเขาหรือได้ยินเสียงดังซู่ๆ แล้วก็รู้ว่าเป็นน้ำตกที่ดังหรือได้กลิ่นเหม็นทางจมูกแล้วก็รู้ว่าเป็นอุจจาระที่เหม็น หรือสัมผัสถูกความเย็น แล้วก็รู้ว่าเป็นก้อนน้ำแข็ง เป็นต้น