อายตนะ ๑๒

ทฺวาทส (สิบสอง) + อายตน (เครื่องต่อ บ่อเกิดฯ)

เครื่องต่อหรือบ่อเกิด ๑๒ อย่าง หมายถึง ปรมัตถธรรม ๔ ที่ทรงแสดงโดยนัยที่เป็นเครื่องต่อหรือบ่อเกิดหรือเหตุให้เกิดจิตและเจตสิกได้แก่ อายตนะภายใน ๖ อายตนะภายนอก ๖

๐๑. จักขวายตนะ (จักขปสาทรูป)

๐๒. รูปายตนะ (รูปสี)

๐๓. โสตายตนะ (โสตปสาทรูป)

๐๔. สัททายตนะ (รูปเสียง)

๐๕. ฆานายตนะ (ฆานปสาทรูป)

๐๖. คันธายนะ (รูปกลิ่น)

๐๗. ชิวหายตนะ (ชิวหาปสาทรูป)

๐๘. รสายตนะ (รูปรส)

๐๙. กายายตนะ (กายปสาทรูป)

๑๐. โผฏฐัพพายตนะ (ดิน ไฟ ลม)

๑๑. มนายตนะ (จิต ๘๙)

๑๒. ธัมมายตนะ (สุขุมรูป ๑๖ เจตสิก ๕๒ นิพพาน)