อิทธิบาท ๔

อิทธิบาท ๔

จตฺตาโร (สี่) + อิทฺธิ (ความสำเร็จ) + ปาท (เท้า เครื่องให้ถึง)

ธรรมเครื่องให้ถึงความสำเร็จ ๔ อย่าง หมายถึง สภาพธรรม ๔ อย่าง คือ

ฉันทเจตสิก ๑

วิริยเจตสิก ๑

จิต ๑

ปัญญาเจตสิต (วิมังสา) ๑

ที่เป็นไปในการอบรมสมถภาวนา หรือวิปัสสนาภาวนา

ถ้าเป็นไปในสมถภาวนา ก็เป็นบาทแห่งความสำเร็จคืออภิญญาสมาบัติ ซึ่งสามารถข่มกิเลสได้ในขณะที่เข้าฌานสมบัติ หรือสามารถกระทำอิทธิฤทธิ์ต่างๆ ได้

ถ้าเป็นไปในวิปัสสนาภาวนา ก็เป็นบาทแห่งความสำเร็จ คือ มรรค ผล นิพพาน ซึ่งอำนาจในการประหาณกิเลสเป็นสมุจเฉท