กาย เวทนา จิต ธรรม...ภายใน-ภายนอก ?

ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย

สนทนาธรรมกับท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ถอดเทปโดย คุณย่าสงวน สุจริตกุล

ท่านผู้ฟัง ขอถามปัญหาเกี่ยวกับการเจริญสติปัฏฐานความหมายใน "มหาสติปัฏฐานสูตร" นั้น แต่ละคน เข้าใจกันไปคนละแง่ คนละทาง ไม่เหมือนกันในสำนักปฏิบัติ หรือในสถานที่ต่างๆ ความเข้าใจในธรรมะนั้นต่างๆ กัน เช่น คำว่า กายที่เป็นภายใน และ กายที่เป็นภายนอก เวทนา จิต ธรรม ทั้งที่เป็นภายใน ภายนอก เราก็เข้าใจไขว้เขวกันมาก คำว่า "กาย ใน กาย" นั้น ถ้าจะถือเอาสติปัฏฐานจริงๆ นั้นเราจะได้ความว่า อย่างไร เป็นกายภายใน อย่างไร เป็นกายภายนอก ตลอดไปจนถึง เวทนา จิต ธรรม ด้วย

ท่านอาจารย์ ตามปกติ เวลาที่สติยังไม่เกิด ก็มีการรู้ว่ากายที่ตัว (เอง) เป็นกายภายในส่วนกายของบุคคลอื่น เป็นกายภายนอก เพราะฉะนั้น การที่สติจะระลึกรู้ลักษณะของกาย ตามที่เคยรู้ ไม่ว่าจะเป็นกาย ที่ปรากฏที่ตัว (เอง) ซึ่งเป็นภายในสติ ก็ระลึกรู้ "ลักษณะที่ปรากฏ" ตามความเป็นจริงได้

ถ้ามีการกระทบสัมผัส กายอื่น ภายนอก ซึ่งเคยรู้ว่า เป็นกายอื่น ไม่ใช่กายของเราสติ ก็สามารถระลึกรู้ "ลักษณะที่ปรากฏทางกาย" ได้ เช่น สิ่งที่ปรากฏทางตาเป็นเพียงสิ่งที่ปรากฏได้เฉพาะทางตา เท่านั้น เคยมีความเข้าใจอย่างนี้ ว่าถ้าเป็นของเรา จึงเป็นภายใน ถ้าเป็นของคนอื่น ก็เป็นภายนอก แต่ความจริง เวลาที่สติระลึกรู้ ก็เป็นเพียงแต่ สภาพธรรมที่ปรากฏทางตา เท่านั้น (ไม่ใช่เรา)

ท่านผู้ฟัง แล้วเวทนาที่เป็นภายนอกนั้น ได้แก่อะไร เช่น เวลาที่คนอื่นโกรธ เศร้า ดีใจ ฯลฯ ในขณะนั้น ก็ให้ระลึกรู้ในสภาพธรรมที่ไม่ใช่ตัวตน สัตว์ บุคคล ในขณะที่กำลังรู้อย่างนั้น หมายถึงว่า เป็นเวทนาของผู้อื่นและ จิต ธรรม ก็เหมือนกัน

ท่านอาจารย์ เหมือนกัน โดยนัยเดียวกัน

ท่านผู้ฟัง กาย ใน กาย หรือ การพิจารณากายที่กาย นั้นอาจจะมีบางแห่งที่จะยึดถือว่า เป็นอัตตา ก็ได้ เคยได้ยินมา ว่า กายภายในหรือภายนอกท่านว่า กายภายใน คือ กายทิพย์ ที่ว่าเป็นกายทิพย์นี้ ไม่เป็นพระพุทธศาสนาเป็นศาสนาอื่น ใช่ไหม เป็นความเห็นของนักปราชญ์สมัยก่อนได้ไหม แต่ว่า กายทิพย์นั้น เขาให้ไปที่สำนักบางแห่ง แล้วถ้าไม่เชื่อ ก็ให้ไปปฏิบัติดูแล้วจะเห็นกาย ที่เป็นภายใน กาย ที่เป็นภายนอก ได้อย่างนี้ เป็นความจริงหรือเปล่า

ท่านอาจารย์ การเจริญสติปัฏฐานเป็นการ "ระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรม"ที่เกิดขึ้นปรากฏแล้ว เพราะเหตุปัจจัย ไม่ใช่ไปสร้างขึ้นมา เพื่อที่จะรู้ เพราะฉะนั้น ขณะนี้ที่เคยยึดถือว่า เป็นกาย เป็นเวทนา เป็นจิต เป็นธรรมที่เป็นเรา ป็นภายใน ที่เป็นเขา เป็นภายนอก แต่ความจริง เป็นขณะนี้ ที่เป็นปกติ ไม่ใช่ขณะอื่นไม่ว่าจะเป็น กายก็ดี เวทนาก็ดี จิตก็ดี ธรรมก็ดี หมายถึง สภาพธรรมที่กำลังปรากฏในขณะนี้ เดี๋ยวนี้

สติปัฏฐาน คือ ระลึกรู้ในลักษณะ ของสภาพธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว เพราะมีเหตุปัจจัยจึงปรากฏ ตามความเป็นจริง ในขณะนี้ไม่ต้องไปสร้างทิพย์ขึ้นมา เพื่อที่จะรู้ อย่างนั้นไม่ใช่การอบรมเจริญปัญญาเพื่อการประจักษ์แจ้งในลักษณะของสภาพธรรม ที่ปรากฏให้รู้ได้ ว่าไม่ใช่สัตว์ บุคคล ตัวตนในขณะนี้ ตามความเป็นจริงได้ เพราะฉะนั้น ไม่ว่าบุคคลใดจะมีความเห็นใ นเรื่องของการเจริญวิปัสสนาแตกต่างกันอย่างไรก็ตาม ปัญญา ซึ่งเป็นปรมัตถธรรม ที่มีจริงนั้น สามารถที่จะเกิดขึ้น ประจักษ์แจ้งใน "ลักษณะของสภาพธรรม"ที่กำลังปรากฏตามปกติ ตามความเป็นจริงได้ แต่ถ้าเป็นการรู้อื่น ที่ไม่ใช่การ "รู้ลักษณะของสภาพธรรม" ที่กำลังปรากฏ ตามปกติ ตามความเป็นจริง การรู้อื่นนั้น ไม่ใช่ "วิปัสสนา"


ขออนุโมทนา