ธรรมปฏิสันถาร - การสนทนาเพื่อประโยชน์
ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย
สนทนาธรรมกับท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์
ถอดเทปโดย คุณย่าสงวน สุจริตกุล
ท่านผู้ฟังจะเห็นได้ว่า ประโยชน์ของการฟังธรรมมีมากแม้ว่า สกุลุทายีปริพาชก จะเป็นปริพาชก เป็นเดียรถีย์ ยังไม่เข้าใจพระธรรม ก็ยังเห็นประโยชน์ในการฟังธรรม เพราะแม้ว่า ในขณะที่ สกุลุทายีปริพาชก กำลังสนทนาเดรัจฉานคาถา อยู่กับพวกสาวกแต่เมื่อพระผู้มีพระภาค ทรงเสด็จไปถึงยังที่นั้น แล้วตรัสถามว่า สนทนาอะไรค้างอยู่
สกุลุทายีปริพาชก ก็ยังใคร่ที่จะได้ฟังธรรม จากพระผู้มีพระภาค มากกว่า ที่จะให้พระองค์ทรงทราบ ข้อความ ในเดรัจฉานคาถา ที่พวกตนสนทนากัน
สกุลุทายีปริพาชก จึงได้กราบทูล ว่า "ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ เรื่องที่ข้าพเจ้าทั้งหลาย ประชุมสนทนากัน เมื่อกี้นี้นั้น ของดไว้ก่อนเถิดเรื่องนั้นพระองค์จะได้ทรงสดับ แม้ในภายหลังได้ โดยไม่ยาก" เป็นเรื่องธรรมดาที่ใครๆ จะฟังได้ โดยไม่ยาก เป็นเรื่องปกติ เรื่องธรรมดา เป็นเรื่องประจำวัน เป็นเรื่องประจำโลก ที่ทุกคน ก็สนทนากันอยู่
โดยปกติเวลาที่ทุกท่านสนทนากัน ก็มักจะสนทนากันเรื่องประจำวัน เรื่องประจำโลก ไม่ใช่เรื่องที่จะเกื้อกูลแก่การเกิด สติ และ ปัญญา สามารถที่จะทำให้รู้แจ้งแทงตลอดในสภาพธรรม ที่กำลังปรากฏขณะนี้ตามปกติ ตามความเป็นจริง
ดังนั้น เมื่อเป็นเรื่องธรรมดา เรื่องประจำโลกสกุลุทายีปริพาชก ก็เห็นว่า ไม่เป็นประโยชน์ เท่ากับเรื่อง ที่พระผู้มีพระภาคจะทรงแสดงธรรมให้พวกปริพาชกฟัง
จากข้อความในพระสูตร ถ้าเปลี่ยนชื่อบุคคลจากชื่อต่างๆ ในพระไตรปิฎกมาเป็นชื่อในยุคสมัยนี้ ก็เหมือนกันใช่ไหม ที่ข้อความในพระไตรปิฎกกล่าวถึงบุคคลต่างๆ ชื่อต่างๆ บุคคลที่สนทนากันในเรื่องต่างๆ ถึงแม้จะเป็นเวลา ๒๕๐๐ กว่าปี ผ่านมาแล้ว เหตุการณ์ต่างๆ ที่ปรากฏ ในพระไตรปิฎก ก็เหมือนเหตุการณ์ต่างๆ ประจำวัน ประจำโลกเป็นเหตุการณ์ ที่เหมือนกัน ทุกยุค ทุกสมัย
ทุกวันนี้ ท่านผู้ฟัง ชื่อไม่เหมือนในพระไตรปิฎก แล้วท่านมาสนทนากัน ด้วยเรื่องอะไร ยังสนทนา เรื่องชีวิตประจำวัน เรื่องประจำโลกเหมือนเดิมอย่างที่ปรากฏอยู่ ในพระไตรปิฎก หรือว่า เป็นผู้อยู่ โดยอาศัย พระผู้มีพระภาค ถ้าหากท่านเป็นผู้อยู่ โดยอาศัยพระผู้มีพระภาค ท่านก็ย่อมจะมีชีวิตที่ประพฤติ ปฏิบัติ ตามธรรมที่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง ตามธรรมดานี้ ทุกท่านย่อมสนทนากันด้วยเรื่องต่างๆ เช่น เวลาที่มีแขก ไปเยี่ยมที่บ้านของท่าน ท่านก็จะมี การปฏิสันถาร มีการต้อนรับด้วย อามิสปฏิสันถาร คือ น้ำ อาหาร ฯลฯ และต้องมีการสนทนากัน ตามปกติธรรมดา ในเรื่องต่างๆ
ผู้อยู่โดยอาศัยพระผู้มีพระภาคนั้น ต้องมี "ธรรมปฏิสันถาร" ด้วยเสมอ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องอะไร ก็สามารถพูดถึงเรื่องนั้นให้สอดคล้องกับสภาพธรรม ตามความเป็นจริง ที่เป็นกุศลธรรมบ้าง หรือ เป็นอกุศลธรรมบ้าง หรือเป็นเรื่องของสภาพธรรมตามความเป็นจริง
"ธรรมปฏิสันถาร" คือ เรื่องที่มีความสำคัญ และมีประโยชน์มาก เพระฉะนั้นผู้ที่อยู่ โดยอาศัยพระผู้มีพระภาค ควรระลึกว่า ในการสนทนา ในชีวิตประจำวัน ก็สมควร เป็นอย่างยิ่ง ที่จะมี ธรรมปฏิสันถาร เพื่อให้เป็นประโยชน์ ทั้งต่อ ผู้พูด และ ผู้ฟัง
เพราะส่วนมาก แม้จะเป็นเหตุการณ์ปกติธรรมดา ในชีวิตประจำวันไม่พ้นไปจากสภาพของนามธรรม และ รูปธรรม เกิดดับตลอดเวลาไม่ว่าจะเป็นเรื่องของการเกิด การตาย การเจ็บไข้ได้ป่วย ฯลฯ
ธรรมปฏิสันถารย่อมน้อมนำมาสู่เรื่องที่จะทำให้ระลึกรู้ ลักษณะของสภาพธรรมที่เป็นนามธรรม และ รูปธรรม ในขณะนั้น
ธรรมปฏิสันถารย่อมน้อมนำมาสู่ความความเข้าใจในลักษณะของสภาพธรรม ซึ่งไม่ใช่ตัวตน สัตว์ บุคคลที่เกิดขึ้นแล้วก็ดับไป เพราะเหตุปัจจัยโดยที่ไม่มีใครทราบแน่ ว่าอะไรจะเกิดขึ้น ในวันไหน เวลาไหนเพราะสภาพธรรมทั้งหมด ต้องเกิดขึ้น และ เป็นไป ตามเหตุ ตามปัจจัย ทั้งสิ้น
ขออนุโมทนา
ขออุทิศกุศลแด่สรรพสัตว์
การสนทนาธรรมก็ต้องมีสองท่านขึ้นไป ถ้าในยุคของพระพุทธเจ้าก็ไม่เป็นของยากคือมีคำถามก็ถามพระพุทธหรือผู้รู้จริงได้เพราะมีอยู่จำนวนไม่น้อย แต่ในยุคนี้เมื่อมีการสนทนาจะหาผู้รู้จริงได้ยาก ถึงแม้นจะมีพระไตรปิฏกก็เป็นที่เข้าใจยาก การสนทนาธรรมที่ถูกต้องจึงไม่ใช่หาได้ง่ายๆ เลยในขณะนี้ เมื่อรู้ไม่จริงก็เป็นเดรัจฉานคาถาหมดครับ
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
ชีวิตประจำวันของแต่ละบุคคล ไม่ได้อยู่ลำเพียงแต่เพียงคนเดียวเท่านั้น ยังมีบิดามารดา ญาติพี่น้อง ครูอาจารย์ มิตรสหายเป็นต้น เมื่อไปมาหาสู่กัน มีการพบกันตามโอกาสอันควร นอกจากจะมีการต้อนรับหรือรับรองด้วยวัตถุสิ่งของต่างๆ ตามสมควรแล้ว อีกอย่างหนึ่งที่ควรมี คือการต้อนรับด้วยธรรม ซึ่งเป็นการกล่าวธรรม สนทนาธรรมตามกำลังปัญญาของตนเอง เพื่อให้เกิดความเข้าใจถูกเห็นถูกแก่ผู้ที่ได้รับฟัง เป็นการเพิ่มพูนปัญญายิ่งๆ ขึ้นไป หรือ แม้แต่การเตือนกันด้วยจิตที่ประกอบด้วยเมตตาเพื่อให้เป็นผู้ไม่ประมาทในการดำรงชีวิต ก็เป็นการสมควร แต่สิ่งที่สำคัญคือ ตนเองต้องมีความเข้าใจธรรมก่อน เริ่มที่ตนเองก่อน จึงจะสามารถเกื้อกูลอนุเคราะห์บุคคลอื่นได้
อีกประการหนึ่ง เป็นธรรมดาสำหรับผู้ที่ศึกษาธรรม ย่อมจะความประสงค์ให้ผู้อื่นได้เข้าใจธรรมตามด้วย ที่ง่ายและสะดวกที่สุด คือ มอบสื่อธรรมให้ได้ฟัง ให้ได้อ่าน ให้ได้ศึกษา ตามสมควรอัธยาศัยของแต่ละบุคคล ก็เป็นสิ่งที่ควรกระทำ ครับ
ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...
ก็ยังมีโอกาสเกิดมาในสมัยที่ยังมีพระธรรมให้ได้ศึกษา อีกทั้งได้เคยสร้างเหตุปัจจัยที่ดีมาจึงได้มาพบท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ท่านไม่เคยบรรยายให้ผู้ฟังเกิดความไม่รู้ แต่ท่านบรรยายพระธรรมให้เกิดความเข้าใจให้เป็นปัญญาของผู้ฟังเอง ให้ค่อยๆ ละความไม่รู้ ให้รู้ให้เข้าใจว่า ธรรมะคืออะไร ไม่ต้องไปแสวงหาจากที่อื่นเลย ทุกๆ ขณะในขณะนี้มีสภาพธรรมเกิดขึ้นและดับไปสืบต่อกันอยู่ตลอดเวลาจึงเป็นสิ่งควรรู้ควรน้อมนำมาสู่เรื่องที่จะทำให้ระลึกรู้ ลักษณะของสภาพธรรมที่เป็นนามธรรม และ รูปธรรม ในขณะนั้น
ธรรมปฏิสันถาร ย่อมน้อมนำมาสู่ความความเข้าใจในลักษณะของสภาพธรรม ซึ่งไม่ใช่ตัวตน สัตว์ บุคคลที่เกิดขึ้นแล้วก็ดับไป เพราะเหตุปัจจัย
ขอกราบอนุโมทนาท่านอาจารย์ค่ะ
ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย
ท่านพระอานนท์ย่อมปฏิสันถารเมื่อพบกับอุบาสก อุบาสิกา อย่างไรลองอ่านดูครับ
[เล่มที่ 13] พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย มหาวรรค เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้าที่ 431
อรรถกถา มหาปรินิพพานสูตร
เมื่ออุบาสกทั้งหลายมาไม่กระทำปฏิสันถารอย่างนี้ว่า ท่านไม่เจ็บปวดศีรษะหรืออวัยวะบ้างหรือ แต่จะกระทำปฏิสันถารอย่างนี้ว่า ท่านอุบาสกทั้งหลาย สรณะ ๓ เป็นอย่างไร ท่านรักษาศีล ๕ รักษาศีลอุโบสถเดือน ๘ ครั้ง จงกระทำวัตรคือการบำรุงมารดาบิดา จงปฏิบัติสมณพราหมณ์ผู้ตั้งอยู่ในธรรม ในอุบาสิกาทั้งหลายก็นัยนี้เหมือนกัน
อุทิศกุศลให้สรรพสัตว์
