ประทุษร้ายผู้ไม่ประทุษร้าย...ย่อมถึงทุกข์
ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย
คู่มือศึกษาธรรม เล่ม ๒หน้า ๑๗ - ๑๘ เรียบเรียงโดย อาจารย์สมพร ศรีวราทิตย์
เรื่อง นายพรานสุนัข ชื่อ โกกะ
ว่าด้วย ประทุษร้ายผู้ไม่ประทุษร้าย ย่อมถึงทุกข์
พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ ในพระเชตวันทรงปรารภ นายพราน (ผู้เลี้ยงสุนัข) ชื่อ โกกะ นายพรานนี้ ไปในป่า ไม่ได้อะไรเลย เมื่อพบพระเถระคิดว่า "เราพบคนกาลกิณี จึงไม่ได้อะไร "แล้วพูดว่า เราจักให้สุนัขกัดพระนี้ พระเถระ อ้อนวอนว่า "อุบาสก อย่าทำอย่างนั้นเลย." แล้วรีบขึ้นต้นไม้ นายพราน หาสุนัขมาล้อมต้นไม้ แล้วพูดว่า "แม้ท่านขึ้นต้นไม้ ก็ไม่พ้น "แล้วเอาลูกธนูแทงเท้าพระเถระ ท่านเสวยเวทนา จีวรของท่าน หลุดลงมา คลุมร่างนายพราน พวกสุนัขเข้าไปในจีวร แล้วกัดนายพราน ด้วยสำคัญว่า เป็นพระเถระ ครั้นพวกมันรู้ว่า เรากัดกินเจ้าของ จึงพากันหนีไป พระเถระ สงสัยในศีลของตน จึงไปกราบทูลพระศาสดา
พระองค์ตรัสว่า "นายพรานนี้ ก็ประทุษร้ายผู้ไม่ประทุษร้าย แม้ในกาลก่อน" ดังนี้ แล้วได้ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า โย อปฺปทุฎฺฐสฺส นรสฺส ทุสฺสติสุทฺธสฺส โปสสฺส อ นงฺคณสฺสตเมว พาลํ ปจฺเจติ ปาปํ สุขุโม รโช ปฏิวาตํว ขิตฺโต แปลว่า บุคคลใด ย่อมประทุษร้ายต่อนรชน ผู้ไม่ได้ประทุษร้าย ผู้บริสุทธิ์ ผู้อันบุคคล พึงเลี้ยงดู ผู้ไม่มีกิเลสดุจเนิน บาป ย่อมกลับถึง บุคคลนั้น ผู้เป็นพาล นั่นเอง เหมือนธุลีอันละเอียด ที่เขาซัดทวนลม ฉะนั้น ดังนี้
อธิบาย ในบทเหล่านั้น
บทว่า "อปฺปทุฏฺฐสฺส" ได้แก่ ผู้ไม่ประทุษร้ายต่อตน หรือ ต่อสรรพสัตว์
บทว่า "นรสฺส " ได้แก่ สัตว์
บทว่า "ทุสฺสติ" ได้แก่ ย่อมผิด
บทว่า "สุทฺธสฺส" ได้แก่ ผู้หาความผิดมิได้
บทว่า "โปสฺส" ก็เป็นชื่อของสัตว์ นั่นแหละ
บทว่า "อนงฺคณสฺส" ได้แก่ ผู้ไม่มีกิเลส
บทว่า "ปจฺเจติ" แปลว่า ย่อมกลับถึง
ความว่า ธุลีอันละเอียด ที่บุคคลหนึ่ง ซัดไปแล้ว ด้วยความเป็นผู้ใคร่ เพื่ออันประหาร บุคคล ผู้ยืนอยู่เหนือลม ย่อมกลับถึง บุรุษ ผู้ซัดไป นั่นเอง คือว่าย่อมตกไปเบื้องบน ของบุคคล ผู้ซัดไปนั่นเอง ฉันใดบุคคล เมื่อให้ประหาร ชื่อว่าย่อมประทุษร้าย ต่อบุคคล ผู้ไม่ประทุษร้ายแล้วบาปนั้น ให้ผลอยู่ ในปัจจุบันภพนี้ หรือ ในนรก เป็นต้น ในภพหน้า ชื่อว่า ย่อมกลับถึงบุคคล ผู้เป็นพาล นั่นแหละ ด้วยสามารถแห่งวิบากทุกข์ ฉันนั้น เหมือนกันแล
ในกาลจบเทศนา ภิกษุนั้น ดำรงอยู่ในอรหัตตผล พระธรรมเทศนา ได้มีประโยชน์ แม้แก่มหาชน ผู้ประชุมกัน ดังนี้แล
จบ เรื่อง นายพรานสุนัข ชื่อ โกกะ
ขออนุโมทนา
ขออุทิศกุศลแด่สรรพสัตว์
สาธุ
ผมขอเสนอลิ้งค์ของธรรมบท ที่กล่าวในกระทู้นี้ครับ
พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๓ - หน้าที่ 45
อนุโมทนาครับ
เป็นพระสูตรที่เตือนใจได้เป็นอย่างดีพระสูตรหนึ่ง
ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย
[เล่มที่ 49] พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย เปตวัตถุ เล่ม ๒ ภาค ๒ - หน้าที่ 251
ข้อความบางตอนจาก...
อรรถกถาอังกุรเปตวัตถุที่ ๙
บุคคลอาศัยนั่งนอนที่ร่มเงาของต้นไม้ใด ไม่ควรหักรานกิ่งของต้นไม้นั้น เพราะว่าการ ประทุษร้ายมิตร เป็นความเลวทราม
[เล่มที่ 40] พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เล่ม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หน้าที่ 242
ใหทุกขแกทานทุกขนั้นถึงตัว
ทำร้ายผู้ไม่ทำร้ายตอบย่อมถึงฐานะ ๑๐ เพราะเหตุนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า "ผู้ประทุษร้ายในท่านผู้ไม่ประทุษร้าย หาอาชญามิได้ ด้วยอาชญา ย่อมพลันถึง ฐานะ ๑๐ อย่างใดอย่างหนึ่งทีเดียว คือ พึงถึงเวทนาอันหยาบ ความเสื่อม ความแตกแห่งสรีระ ความเจ็บไข้อย่างหนัก ความฟุ้งซ่านแห่งจิต ความขัดข้องแต่พระราชา ความกล่าวตู่อย่างทารุณ ความเสื่อมรอบแห่งหมู่ญาติ ความย่อยยับแห่งโภคะ อีกประการหนึ่ง ไฟป่าย่อมไหม้เรือนของผู้นั้น เพราะความแตกแห่งกาย เขาผู้มีปัญญาทราม ย่อมเข้าถึงนรก"
อุทิศกุศลให้สรรพสัตว์
