ฌานจิต เป็น จิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน

ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย

แนวทางเจริญวิปัสสนาโดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์

เวลาว่างของคฤหัสถ์ ก่อนที่จะได้ฟัง เรื่องการเจริญสติปํฏฐานนั้นคฤหัสถ์ ทำอะไรกันบ้างเรื่องเพลิดเพลินของคฤหัสถ์มีมากไม่ใช่น้อยเลย แล้วแต่อัธยาศัยเรื่องที่คฤหัสถ์ จะเพลิดเพลิน จิตใจเบิกบาน สนุกสนาน คลายความเคร่งเครียด จากการประกอบธุรกิจการงานต่างๆ นั่นเป็นการพักผ่อนของคฤหัสถ์

แต่ ชีวิตของบรรพชิตนั้น เมื่อมีเวลาว่างท่านจะสนุกสนานเพลิดเพลิน อย่างคฤหัสถ์ ไม่ได้เพราะเป็นสมณะ ผู้สงบ ตามพระวินัยบัญญัติฉะนั้น ท่านจะทำอะไร เมื่อมีเวลาว่าง ขณะบิณฑบาต ฉันภัตตาหาร กระทำกิจการงาน ฟังธรรม แสดงธรรม ฯลฯ ท่านก็เจริญสติปัฏฐานได้แต่ก็ยังมีเวลาว่างอีก

พระผู้มีพระภาค ทรงทราบอัธยาศัย ของสัตว์โลกจึงทรงแสดงพระธรรมงามพร้อมทั้งในเบื้องต้น ท่ามกลาง และที่สุด คือ ศีล ซึ่งเป็นข้อประพฤติปฏิบัติ ทางกาย ทางวาจา ตามปกติ ในชีวิตประจำวัน พร้อมทั้ง สมาธิ และ ปัญญา

ก่อนที่ท่านเหล่านั้น จะมาบวช ในพระธรรมวินัย ของพระผู้มีพระภาคบางท่าน เคยเจริญอานาปานสติสมาธิ และได้ฌานบางท่าน ได้อรูปฌานด้วย ก็มีท่านเหล่านั้น เคยทำสมาธิกันมาก่อนแล้วและ อัธยาศัย ของบางท่าน ที่น้อมไปในสมาธิ ก็มีฉะนั้น

ใน มหาสติปัฏฐาน อานาปานบรรพ กล่าวถึง ภิกษุนั่งคู้บัลลังก์ ก็แสดงถึงอัธยาศัย ที่ท่านได้เคยเจริญอานาปานสติมาแล้วฉะนั้น เมื่อมีเวลาว่าง จิตของท่าน ก็น้อมไปในสมาธิซึ่งเป็นอัธยาศัยของท่าน.พระผู้มีพระภาค มิได้ทรงบังคับว่า ไม่ให้ทำสมาธิแต่พระองค์ ทรงรู้แจ้งว่า สิ่งทั้งหลาย ที่เกิดขึ้นได้นั้น เพราะมีเหตุปัจจัยไม่ว่าจะเป็นความสงบ ไม่ว่าจะเป็นสมาธิ ไม่ว่าจะเป็นโลภะ โทสะ โมหะของสัตว์โลก แต่ละชีวิตนั้น ก็ไม่เหมือนกันเลยฉะนั้น เมื่อสิ่งหนึ่งสิ่งใดเกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัยก็รู้ "ลักษณะ" ของสิ่งนั้น ตามความเป็นจริง

แม้แต่ฌานจิต ก็ไม่เที่ยง ใครรู้ผู้อบรมเจริญสติปัฏฐาน เท่านั้น จึงจะรู้ได้ว่า ฌานจิตนั้น ไม่ที่ยง.ถ้าไม่เคยอบรมเจริญสติปัฏฐานเลย เพียงแต่เจริญความสงบ เคยทำฌาน แล้วจะเกิดปัญญา รู้ว่าฌานจิตไม่เที่ยงนั้นเป็นไปไม่ได้เลย

แต่ผู้ที่จะรู้ว่า ฌานจิตนั้นไม่เที่ยง ได้จริงๆ นั้น จะต้องเป็น ผู้ที่อบรมเจริญสติปัฏฐาน เท่านั้น เพราะฉะนั้น ฌานจิต จึงเป็นจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐน

ขออนุโมทนา

ขออุทิศกุศลแด่สรรพสัตว์