บรรพชิต...ในครั้งพุทธกาล - ปวารณาสูตร

[เล่มที่ 25] พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย สคาถวรรค เล่ม ๑ ภาค ๒ หนาที่ 325 - 327

๗. ปวารณาสูตร

วาดวยการทําปวารณา

[๗๔๔] สมัยหนึ่ง พระผูมีพระภาคเจาประทับที่พระวิหารบุพพาราม ปราสาทของนางวิสาชาผูเปนมารดามิคารเศรษฐี กรุงสาวัตถี กับพระภิกษุสงฆหมูใหญ ประมาณ ๕๐๐ รูป ลวนเปนอรหันตทั้งหมด

ก็โดยสมัยนั้นแล พระผูมีพระภาคเจาเปนผูอันภิกษุสงฆแวดลอม ประทับนั่งในที่แจง เพื่อทรงปวารณาในวันอุโบสถที่ ๑๕ ค่ํา

ครั้นนั้นแล พระผูมีพระภาคเจาทรงตรวจดูเห็นภิกษุสงฆเปนผูนิ่งอยู แลว จึงรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายวา ดูกอนภิกษุทั้งหลาย บัดนี้ เราขอปวารณา เธอทั้งหลาย เธอทั้งหลายจะไมติเตียนกรรมไรๆ ที่เปนไปทางกายหรือทางวาจาของเราบางหรือ

[๗๔๕] เมื่อพระผูมีพระภาคเจาตรัสอยางนี้แลว ทานพระสารีบุตรลุกขึ้นจากอาสนะทําผาหมเฉวียงบาขางหนึ่งแลว ประนมอัญชลีไปทางพระผูมีพระภาคเจาแลวไดกราบทูลพระผูมีพระภาคเจาวา ขาแตพระองคผูเจริญ ขาพระองคทงั้หลายติเตียนกรรมไรๆ อันเปนไปทางพระกายหรือทางพระวาจาของพระผูมีพระภาคเจาไมไดเลย ขาแตพระองคผูเจริญ เพราะวา พระผูมีพระภาคเจาทรงยังทางที่ยังไมเกิดไหเกิดขึ้น ทรงยังทางที่ยังไมเกิดขึ้นพรอมใหเกิดขึ้นพรอม ทรงบอกทางที่ยังไมมีผูบอก เปนผูทรงรูทาง ทรงรูแจงทาง ทรงฉลาดในทางขาแตพระองคผูเจริญ สาวกทั้งหลายในบัดนี้เปนผูเดินตามทาง บัดนี้แลขอปวารณาพระผูมีพระภาคเจา พระผูมีพระภาคเจาจะไมทรรงติเตียนกรรมไรๆ อันเปนไปทางกายหรือทางวาจาของขาพระองคบางหรือ

พระผูมีพระภาคเจาตรัสวา สารีบุตร เราติเตียนกรรมไรๆ อันเปนไปทางกายหรือทางวาจาของเธอไมไดเลย สารีบุตร เธอเปนบัณฑิต สารีบุตร เธอเปนผูมีปญญามาก เปนผูมีปญญาแนนหนา สารีบุตร เธอเปนผูมีปญญา ชวนใหราเริง เปนผูมีปญญาไวเปนผูมีปญญาหลักแหลม เปนผูมีปญญาแหลมคม สารีบุตร โอรสพระองคใหญของพระเจาจักรพรรดิ ยอมยังจักรอันพระราชบิดาใหเปนไปแลว ใหเปนไปตามไดโดยชอบ ฉันใด สารีบุตร เธอก็ฉันนั้นเหมือนกัน ยอมยังธรรมจักรอันยอดเยี่ยม อันเราใหเปนไปแลวใหเปนไปตามไดโดยชอบแทจริง

ทานพระสารีบุตรจึงกราบทูลอีกวา ขาแตพระองคผูเจริญ หากวาพระผูมีพระภาคเจา ไมทรงติเตียนกรรมไรๆ อันเปนไปทางกาย หรือทางวาจาของขาพระองคไซร ขาแตพระองคผูเจริญ ก็พระผูมีพระภาคเจาจะไมทรงติเตียนกรรมไรๆ อันเปนไปทางกายหรือทางวาจาของภิกษุ ๕๐๐ รูปเหลานี้บางหรือ

พระผูมีพระภาคเจาตรัสวา สารีบุตร เราไมติเตียนกรรมไรๆ อันเปนไปทางกายหรือทางวาจา ของภิกษุ ๕๐๐ รูปแมเหลานี้ สารีบุตร เพราะบรรดาภิกษุ ๕๐๐ รูปเหลานั้น ภิกษุ ๑๐ รูป เปนผูไดวิชชา ๓ อีก ๖๐ รูป เปนผูไดอภิญญา ๖ อีก ๖๐ รูป เปนผูไดอุภโตภาควิมุตติ สวนที่ยังเหลือเปนผูไดปญญาวิมุตติ

ครั้งนั้นแล ทานพระวังคีสะลุกขึ้นจากอาสนะ ทําผาหมเฉวียงบาขางหนึ่งแลว ประณมอัญชลีไปทางพระผูมีพระภาคเจาแลว ไดกราบทูลพระผูมีพระภาคเจาดังนี้วา ขาแตพระผูมีพระภาคเจา เนื้อความนี้ยอมแจมแจงกะขาพระองค ขาแตพระสุคต เนื้อความนี้ยอมแจมแจงกะขาพระองค

พระผูมีพระภาคเจาไดตรัสวา เนื้อความนั้นจงแจมแจงกะเธอเถิด วังคีสะ

[๗๔๖] ครั้งนั้นแล ทานพระวังคีสะ ไดสรรเสริญพระผูมีพระภาคเจา ในที่เฉพาะพระพักตรดวยคาถาทั้งหลายอนสมควรวา วันนี้เปนวันอุโบสถที่ ๑๕ ภิกษุ ๕๐๐ รูป มาประชุมกันเพื่อความบริสุทธิ์ ลวนเปนผูตัดกิเลสเครื่องประกอบและเครื่องผูกไดแลว เปนผูไมมีความคับแคน เปนผูมีภพใหมสิ้นแลว เปนผูแสวงหาคุณอันประเสริฐ พระเจาจักพรรดิหอมลอมดวยอํามาตยเสด็จเลียบพระมหาอาณาจักรนี้ ซึ่งมีสมุทรสาครเปนขอบเขตโดยรอบ ฉันใด สาวกทั้งหลายผูบรรลุไตรวิชชา ผูละมฤตยุราเสียได ยอมนั่งหอมลอมพระผูมีพระภาคเจา ผูชนะสงความแลว เปนผูนําพวกอันหาผูนําอื่นยิ่งกวาไมมี ฉันนั้น

พระสาวกทั้งหมดเปนบุตรของพระผูมีพระภาคเจา ผูชั่วชาไมมีในสมาคมนี้ขาพระองคขอถวายบังคมพระผูมีพระภาคเจา ผูหักลูกศรคือตัณหาเสียได ผูเปนเผาพันธุพระอาทิตย ดังนี้