ปัญญา รู้อะไร อย่างไร...? (๑)

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ท่านผู้ฟัง กล่าวว่าสมาธิ รักษาใจมั่น พอจิต มั่นแล้ว จะไปพิจารณาอะไร ทางไหน ก็ได้ทั้งนั้น เพราะฉะนั้น ปัญญา รู้อะไร อย่างไร ท่านผู้ฟัง กล่าวว่าคนที่เจริญวิปัสสนา ต้องมีบาทก่อน เช่น ต้องเรียนอภิธรรม ฯ การเรียนปริยัติ อาจเรียนจบเป็นเล่มๆ ๙ ปริจเฉท ฯลฯพระไตรปิฎก ก็อ่านแล้ว แต่ เข้าใจจริงๆ หรือยัง ว่า ปัญญา ที่ต้องอบรมให้เจริญขึ้นนั้นปัญญานั้น รู้อะไร อย่างไร

ถ้ายังไม่เข้าใจ วิปัสสนาญาณ ก็เกิดไม่ได้ วิปัสสนาญาณ เป็นการรู้แจ้งสภาพธรรม ที่กำลังปรากฏซึ่งจะต้องอาศัยการอบรม โดยเริ่มตั้งแต่ ขั้นของการฟังขั้นการพิจารณาให้แจ่มแจ้ง เป็นการรู้แจ้งอริยสัจจธรรมรอบที่ ๑ คือ "สัจจญาณ" และจะต้องรู้จริงๆ ว่า อบรมเจริญ อย่างไรปัญญา จึงจะสามารถ รู้แจ้งสภาพธรรม ที่กำลังปรากฏ ได้จริงๆ ใครสอนให้ไปดูอะไร ถ้าดูแล้ว ไม่เข้าใจ ก็ไม่ต้องไปดูจะดูอย่างไรได้ ถ้าดูแล้ว ไม่เข้าใจ

โลกที่ปรากฏให้ จิต รู้ ได้ และเข้าใจได้ ว่าเป็น โลก คือโลกทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ เพราะฉะนั้น การรู้จัก โลก คือ การรู้ สภาพธรรม ตามความเป็นจริง ที่กำลังปรากฏทางทวาร ทั้ง ๖ นี้.เช่น ในขณะนี้ ทางตา กำลังเห็นจะต้องมีการพิจารณา จริงๆ ว่า ปัญญา ควรจะรู้อะไร ในขณะที่กำลังเห็น อย่างนี้จึงจะชื่อว่า เป็น "ปัญญา" .. "สภาวะ" ของปัญญา หรือ "ลักษณะ" ของปัญญา คือ ลักษณะของการรู้แจ้งแทงตลอด ในสภาพธรรม ที่กำลังปรากฏ ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย และ ทางใจ เพราะฉะนั้น ไม่ใช่เรื่องของตัวตน ที่ไปทำ ไปดู ฯเพราะว่า อริยมรรคมีองค์ ๘ ได้แก่ เจตสิก ๘ ดวง

เมื่อ เจตสิก ซึ่งเป็น "สัมมาสติ" ซึ่งทำกิจ "ระลึกชอบ"คือ รู้ ลักษณะ ของสิ่งที่ควรรู้รู้ ลักษณะ ของสิ่งที่ควรศึกษา ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย และ ทางใจ นั่นเป็นกิจ ของ "สัมมาสติ"เพราะฉะนั้นมรรค มีองค์ ๘ เป็นผู้ที่กระทำกิจกิจ คือ การเจริญมรรค ไม่ใช่ มีตัวตน หรือ มีเรา ที่ไปทำ ไปนั่ง ไปดู ฯลฯ แต่เป็นเพราะ เจตสิก เหล่านี้ ที่มีเหตุ มีปัจจัย ทำให้เกิดขึ้นและกระทำกิจเฉพาะ ของตนๆ ขณะใดขณะนั้น เป็นการเจริญ มรรค มีองค์ ๘ แม้ว่า การอบรมเจริญภาวนา มี ๒ ทางแต่ "สมถกัมมัฏฐาน" ไม่ใช่ "มรรคมีองค์ ๘" อริยมรรค มีองค์ ๘ หมายเฉพาะ การเจริญสติปัฏฐาน.สติปัฏฐาน ยังไม่ถึง วิปัสสนาญาณแต่เป็นหนทางที่จะทำให้ วิปัสสนาญาณ เกิดขึ้นได้ถ้ายังไม่มี "ความเข้าใจ" อะไรเลยไม่ว่าจะไปนั่งที่ไหน ไปดูอะไร ฯลฯ ก็ไม่มีประโยชน์ ทั้งนั้น

แนวทางเจริญวิปัสสนาครั้งที่ ๕๙๙บรรยาย โดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ ถอดเทป โดย คุณย่าสงวน สุจริตกุล

ขออนุโมทนา