สมาบัติ ๓ นิโรธสมาบัติ

สมาบัติ ๓

สำหรับพระอนาคามีบุคคลและพระอรหันต์ ผู้บรรลุถึงเนวสัญญานาสัญญายตนฌานนั้น สามารถเข้า นิโรธสมาบัติ คือดับจิตและเจตสิกไม่เกิดเลยตลอดเวลาไม่เกิน ๗ วัน เพราะอาหารที่บริโภคแล้วนั้น ค้ำจุนร่างกายได้ไม่เกิน ๗ วัน

การเข้า นิโรธสมาบัติ ซึ่งดับจิตและเจตสิกได้ชั่วคราวนั้น ต้องประกอบด้วยกำลัง ๒ ฝ่าย คือ ทั้งสมถะและวิปัสสนา คือ ถึงแม้ว่าเป็นพระอนาคามีบุคคลหรือพระอรหันต์ แต่ไม่บรรลุถึงเนวสัญญานาสัญญายนตฌาน ก็เข้า นิโรธสมาบัติ ไม่ได้ พระโสดาบันบุคคลและพระสกทาคามีบุคคลที่บรรลุถึงเนวสัญญานาสัญญายตนฌานก็เข้านิโรธสมาบัติไม่ได้

เมื่อจะเข้านิโรธสมาบัตินั้น ต้องเข้าตั้งแต่ปฐมฌานเป็นลำดับไปโดยเมื่อออกจากปฐมฌานแล้วพิจารณาสังขารทั้งหลาย โดยเป็นสภาพไม่เที่ยงเป็นทุกข์ เป็นอนัตตา แล้วจึงเข้าทุติยฌาน ออกจากทุติยฌาน แล้วพิจารณาสังขารทั้งหลายโดยสภาพไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา แล้วจึงเข้าตติยฌานออกจากตติยฌานแล้วพิจารณาสังขารทั้งหลาย โดยเป็นสภาพไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา ฯลฯ ตลอดไปจนถึงอากิญจัญญายตฌาน เมื่อออกจากอากิญจัญญายตนฌานแล้วกระทำกิจเบื้องต้น ๔ อย่าง คือ

นานาพัทธอวิโกปนะ ๑

สังฆปฏิมานนะ ๑

สัตถุปักโกสนะ ๑

อัทธานปริจเฉทะ ๑

นานาพัทธอวิโกปนะ คือ อธิษฐานให้บริวารของใช้อันเนื่องกับตน เช่น บาตร จีวร เตียง ที่อยู่อาศัย ไม่ถูกทำลายเสียหายด้วยไฟ น้ำ ลม โจร เป็นต้น ภายใน ๗ วันที่เป็นนิโรธสมาบัติ ส่วนสิ่งใดที่ใช้อยู่เนื่องกับตน เช่น ผ้านุ่งผ้าห่ม ที่นั่ง ไม่มีกิจที่จะอธิษฐานต่างหาก เพราะสมาบัตินั่นแลย่อมคุ้มครองมิให้ถูกทำลายเสียหายได้

สังฆปฏิมานนะ คือ อธิษฐานให้ออกจากนิโรธสมาบัติ เมื่อต้องร่วมประชุมสงฆ์เพื่อทำสังฆกรรมอย่างหนึ่งอย่างใด

สัตถุปักโกสนะ คือ อธิษฐานให้ออกจากนิโรธสมาบัติ เมื่อพระผู้มีพระภาคตรัสเรียกหา

อัทธานปริจเฉทะ คือ การพิจารณากำหนดกาลของชีวิต ว่าจะมีอายุตลอดไป ๗ วันหรือไม่ เพราะระหว่างนิโรธสมาบัตินั้นจุตจิตเกิดไม่ได้ เมื่อมีอายุตลอดไป ๗ วันได้จึงเข้านิโรธสมาบัติ

เมื่อทำบุพพกิจ ๔ นี้แล้ว ก็เข้าเนวสัญญานาสัญญายตนฌาน โดยจิตเกิดดับสืบต่อกันตามลำดับวาระของเนวสัญญานาสัญญายตนฌาน วิถีจิตโดยเนวสัญญานาสัญญายตนฌานจิตเกิด ๒ ขณะ แล้วจิตเจตสิกไม่เกิดเลยในระหว่างที่เป็นนิโรธสมาบัติตลอด ๗ วัน

เมื่อถึงกำหนดออกจากนิโรธสมาบัติแล้ว ผลจิตเกิดขึ้น ๑ ขณะ แล้วภวังคจิตจึงเกิดต่อ นิโรธสมาบัติมีเฉพาะในภูมิที่มีขันธ์ ๕ เท่านั้น ในอรูปพรหมภูมิไม่มีนิโรธสมาบัติเพราะไม่มีรูปฌานจิต

๑ สัทธัมมปกาสินี อรรถกถาขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรคอรรถกถานิโรธสมาปัตติญาณนิทเทสข้อ ๒๑๗ -๒๒๕

ดาวน์โหลดหนังสือ -->

กรรมคำตอบของชีวิต