รูปที่เรียกว่า รูปายตนะ นั้น เป็นไฉน ?

[เล่มที่ 76] พระอภิธรรมปิฎก ธรรมสังคณี เล่ม ๑ ภาค ๒ - หน้าที่ 202
รูปที่เรียกว่า รูปายตนะ นั้น เป็นไฉน? รูปใด เป็นสี อาศัยมหาภูตรูป ๔ เป็นสิ่งที่เห็นได้และกระทบได้ ได้แก่ สีเขียวคราม สีเหลือง สีแดง สีขาว​ สีดำ สีหงสบาท สีคล้ำ สีเขียวใบไม้ สีม่วง​ยาว สั้น ละเอียด หยาบ กลม รี สี่เหลี่ยม หกเหลี่ยม แปดเหลี่ยม สิบหกเหลี่ยมลุ่ม ดอน เงา แดด แสงสว่าง​ มืด เมฆ หมอก ควัน ละออง แสงจันทร์​ ​แสงอาทิตย์ แสงดาว แสงกระจก แสงแก้วมณี แสงสังข์ แสงมุกดา แสงแก้วไพฑูรย์ แสงทอง แสงเงิน​ หรือรูปแม้อื่นใด เป็นสี อาศัยมหาภูตรูป ๔ เป็นสิ่งที่เห็นได้และกระทบได้ มีอยู่, เพราะปรารภรูปใด จักขุสัมผัสอาศัยจักขุ เกิดขึ้นแล้วหรือเกิดขึ้นอยู่ หรือจักเกิดขึ้น หรือพึงเกิดขึ้นฯลฯ เพราะปรารภรูปใด เวทนาอันเกิดแก่จักขุสัมผัสฯลฯ สัญญาฯลฯ เจตนาฯลฯ จักขุวิญญาณอาศัยจักขุเกิดขึ้นแล้วหรือเกิดขึ้นอยู่ หรือจักเกิดขึ้น หรือพึงเกิดขึ้นฯลฯ จักขุสัมผัส มีรูปใดเป็นอารมณ์อาศัยจักขุเกิดขึ้นแล้ว หรือเกิดขึ้นอยู่ หรือจักเกิดขึ้น หรือพึงเกิดขึ้นฯลฯ เวทนาอันเกิดแต่จักขุสัมผัสฯลฯ สัญญาฯลฯ เจตนาฯลฯ จักขุวิญญาณ มีรูปใดเป็นอารมณ์ อาศัยจักขุเกิดขึ้นแล้ว หรือเกิดขึ้นอยู่ หรือจักเกิดขึ้น หรือพึงเกิดขึ้น, รูปนี้เรียกว่า รูปบ้าง รูปายตนะบ้าง รูปธาตุบ้าง รูปทั้งนี้เรียกว่า รูปายตนะ