วิสุทธิเทพ

คำว่า วิสุทธเทพ เป็นชื่อของพระอรหันต์ เมื่อท่านดับขันธ์ปรินิพพานแล้วย่อมไม่เกิดที่ไหนอีกเลย

[เล่มที่ 17] พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ เล่ม ๑ ภาค ๑ - หน้าที่ 80

ในคำนั้นมีรูปวิเคราะห์ดังนี้ ที่ชื่อว่า เทพ เพราะอรรถว่า ย่อมแล่นอธิบายว่า สนุกสนาน และรุ่งเรืองด้วยกามคุณ ๕ หรือด้วยฤทธิ์ของตน. เทพเหล่านั้นมี ๓ จำพวก คือ สมมติเทพ อุปปัตติเทพ และวิสุทธิเทพ. พระราชา พระมเหสี และพระราชกุมาร ชื่อว่า สมมติเทพ. เทพที่สูงกว่านั้น เริ่มตั้งแต่เทพชั้นจาตุมมหาราช ชื่อว่า อุปปัตติเทพ.พระอรหัตขีณาสพทั้งหลาย ชื่อว่า วิสุทธิเทพ

[เล่มที่ 45] พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อิติวุตตก เล่ม ๑ ภาค ๔ - หน้าที่ 671

เทพ ๓ เหล่า เทพ ๓ เหล่า คือ สมมติเทพ (เทวดาโดยสมมติ) ๑ อุปปัตติเทพ (เทวดาโดยกำเนิด) ๑ วิสุทธิเทพ (เทวดาโดยความบริสุทธิ์) ๑ ชื่อว่าเทพในคำว่า ปุพฺพเทวา นี้ บรรดาเทพ ๓ จำพวกเหล่านั้น กษัตริย์ผู้เป็นพระราชา ชื่อว่า สมมติเทพ เพราะว่า กษัตริย์ผู้เป็นพระราชาเหล่านั้นที่ชาวโลกเรียกกันว่า เทพ (และ) เทพี เป็นผู้ทรงข่มและทรงอนุเคราะห์ชาวโลกได้เหมือนเทพเจ้า เหล่าสัตว์ที่อุบัติขึ้นในเทวโลก ตั้งแต่เทพชั้นจาตุมมหาราชิกา จนถึงภวัคคพรหม ชื่อว่า อุปปัตติเทพ พระขีณาสพชื่อว่า วิสุทธิเทพ เพราะหมดจดจากกิเลสทั้งมวล ในข้อนั้นมีอรรถพจน์ดังต่อไปนี้ เหล่าสัตว์ชื่อว่าเทพ เพราะเล่น สนุกสนาน เฮฮา รุ่งเรื่องอยู่และชนะฝ่ายตรงข้าม