คุณมี...หัวใจบัณฑิตหรือยัง

สนทนาพื้นฐานพระอภิธรรม

ที่มูลนิธิฯ

วันอาทิตย์ที่ ๒๕ ม.ค. ๒๕๕๒

อ.นิภัทร หัว..ใจของบัณฑิต มีอยู่ ๔ อย่าง สุ. จิ. ปุ. ลิ.

สุ. คือ สุตะ ฟัง

จิ. คือ จินตะ คิด

ปุ. คือ ปุจฉา ถาม

ลิ. คือ ลิขิต เขียน

ผู้ที่เว้นจาก สุ. จิ. ปุ. ลิ. แล้วจะเป็นบัณฑิตได้อย่างไร เพราะอยากจะเป็นบัณฑิต ต้องฟังให้มากๆ ฟังให้เข้าใจ ฟังแล้วก็ต้องคิดทบทวน หาเหตุผล ทำไมจึงเป็นอย่างนี้ ต้องได้เหตุได้ผล อย่าเชื่อทันที ต้องทบทวนดูเหตุผลเสียก่อน ถ้ายังไม่ได้เหตุผล ก็ถามผู้รู้ว่า มันยังไงกันแน่ อะไรอย่างนี้ ถามแล้วกลัวจะลืม ก็เอามาเขียนไว้บันทึกไว้ เผื่อทีหลัง จะได้นำมาอ่านได้ ถ้าทำอย่างนี้เป็นบัณฑิตได้ และ..อีกอย่างหนึ่ง คำว่า "ศึกษา" เราชอบใช้พูดกันทั่วๆ ไป คำว่า ศึกษา ไม่ใช้คำว่าเรียน คำว่า ฟัง แต่คำว่า ศึกษา หลักฐานดั้งเดิมของท่าน ไม่ใช่เรียนหนังสือ หรือเรียนตำรา ศึกษาว่า ขณะ เห็น นี้ศึกษาหรือเปล่า ศึกษาธรรมขณะ เห็น นี่ ทางตาก็มีธรรม ทางหู ทางจมูก....ทางใจ ทั้ง ๖ ทางนี้ก็มีธรรมทั้งนั้น แต่ละทวารที่ที่เขาเกิด มีธรรมหรือเปล่า มีธรรมอะไรศึกษาหรือเปล่า ถ้ามัวแต่อ่าน แต่ฟังอยู่เฉยๆ ผ่านๆ ไป ก็ไม่ได้ประโยชน์ เพราะว่าก็ต้องพยายามศึกษาให้รู้ ให้เข้าใจ ให้หายสงสัย เพราะความลังเลสังสัยเป็นนิวรณ์ เป็นวิจิกิจฉานิวรณ์ เป็นธรรมเครื่องกั้นความดี

แต่ศึกษาตามตัวหนังสือไม่พอ ถ้าศึกษาตามตัวหนังสือได้ ก็สำเร็จกันไปหมดแล้ว อ่านพระไตรปิฎกจบ ไม่ใช่อ่านจบอย่างเดียว ท่องได้ด้วยทั้ง ๘๔,๐๐๐ พระธัมมขันธ์ พระวินัย ๒๑,๐๐๐ พระสูตร ๒๑,๐๐๐ พระอภิธรรม ๔๒,๐๐๐ พระธัมมขันธ์ เมื่อคราวทำสังคายนาที่ประเทศพม่า เขานิมนต์พระจากประเทศต่างๆ ไป เอาตำราพระไตรปิฏกมาตรวบสอบ ไม่ได้อ่านพระไตรปิฎก แต่สวดปากเปล่าเหมือนสวดปาติโมกข์ อ่านจบพระไตรปิฏกท่องได้ แต่เข้าใจหรือเปล่า แล้วยังเอามาสอนในเมืองไทย ให้งมงายไปตามๆ กัน เยอะแยะเลย

เพราะ..การศึกษานั้น จริงๆ แล้วต้องศึกษาตอนที่ธรรมกำลังปรากฎ กำลังมีอยู่ ให้รู้ว่าเป็นธรรมจริงๆ ถ้าเราเข้าใจทวารหนึ่งทวารใด ทวารอื่นๆ ก็ง่ายขึ้น เพราะมีลักษณะทำนองเดียวกัน แล้วเราจะเห็นคุณค่าของพระศาสนา พระธรรมคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า มันลึกซึ้งอย่างนี้เอง จึงเข้าใจยาก ที่จะรู้ตามได้...

อร. เห็น..ก็มีอยู่อย่างนี้ แต่ความลึกซึ้ง ก็ไม่ทำให้รู้ได้ง่าย ทั้งๆ ที่ปรากฎอยู่ต่อหน้าอย่างนี้

อ.จ. ทั้ง..หมดเลย เห็นก็เห็นอยู่อย่างนี้ เพื่อให้พิสูจน์ความลึกซึ้ง

อร. และ..ในประการสุดท้าย ที่ว่าบัณฑิต คือ เป็นธรรมที่บัณฑิตพึ่งรู้ได้ และการจะเป็นบัณฑิตได้ ก็มีอยู่ทางเดียว คือ ฟังพระธรรมให้เข้าใจ

อ.จ. ปัญญา ความไม่รู้ เป็นบัณฑิตได้ไหมค่ะ

อร. ไม่ได้ค่ะ