จิต - ความหมาย และ ลักษณะของจิต

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ข้อความบางตอน จาก เทปวิทยุ แผ่นที่ ๑๖ ครั้งที่ ๙๔๓ (๑๐.๓๒/๒๓.๐๓)

ตอนความหมาย และ ลักษณะของจิต

การฟัง "เรื่องสภาพธรรม" เพื่อให้ "สติ" ระลึก ถูกต้อง และ "ปัญญา" ก็สามารถที่จะ "เพิ่มความรู้" (หมายถึง) ความรู้ คือ "ปัญญา" ที่รู้ใน "ลักษณะ" ของสภาพธรรม "ที่กำลังปรากฏ" (เพื่อให้เข้าใจ) มากยิ่งขึ้น เพราะเหตุว่า ก่อนที่จะได้ศึกษาพระธรรม ดูเหมือนว่า ท่านกำลังอยู่ในโลก กำลังประสบ พบเห็น สิ่งต่างๆ ในโลก แต่ว่า ตามความเป็นจริงนะคะสิ่งที่เราเข้าใจว่าเป็น "โลก" ทั้งหมด ที่กำลังปรากฏ ทางตาที่ปรากฏ ทางหู ที่ปรากฏ ทางลิ้น ที่ปรากฏทางกาย นั้น

ถ้าหาก ไม่มีสภาพรู้ คือ สภาพรู้ ที่กำลัง "เห็น" สภาพรู้ ที่กำลัง "ได้ยิน" สภาพรู้ ที่กำลัง"ได้กลิ่น"สภาพรู้ ที่กำลัง "รู้รส" .. "สภาพรู้" ที่กำลัง "รู้สิ่งที่สัมผัสเย็น-ร้อน อ่อน-แข็ง ตึง-ไหว" และ "สภาพรู้" ที่กำลัง "คิดนึก" ถึง "เรื่องราวของที่ปรากฏ" ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น และ ทางกาย "โลก" จะมีได้ไหม ที่เข้าใจ ว่าเป็น "โลก" ย่อมจะ "ไม่ปรากฏ" เลย

ถ้าไม่มี "สภาพรู้" แต่ เคยนึกถึงบ้างไหม ว่า ขณะที่กำลังเห็น ขณะที่กำลังได้ยิน ขณะที่กำลังได้กลิ่นขณะที่กำลังรู้รส ขณะที่กำลังกระทบสัมผัส และ คิดนึก แท้จริงแล้ว "โลก" ปรากฏได้ เพราะว่า มี "สภาพรู้" ซึ่ง พระผู้มีพระภาคฯ ทรงบัญญัติศัพท์เรียก "สภาพรู้" ว่า "จิต" ซึ่ง ถ้าคิดถึง "ภาษาไทย" คำว่า "จิต" หรือ "ใจ" นี่นะคะดูเหมือนทุกท่าน จะเข้าใจดี ว่า ทุกท่าน มี "จิต" มี "ใจ" แต่ว่า นั่นเป็นแต่เพียง "ความคิดเรื่องจิต" เพราะเหตุว่า ท่าน ยัง "ยึดถือ" จิตใจของท่าน ว่า "เป็นเรา" แต่ ให้ทราบว่า ตามความเป็นจริงนั้น (จิต) เป็นเพียง "สภาพรู้" มีใคร สามารถที่จะค้นพบ "สภาพรู้" นี้ได้ไหม

บางท่าน ต้องการ "วัตถุ"สิ่งหนึ่ง สิ่งใด ไม่ว่าจะเป็น แก้ว แหวน เงินทอง เพชรนิลจินดา ฯลฯท่านก็รู้ แหล่ง ที่จะพบ วัตถุ นั้นๆ ได้จากที่ไหน อาจจะเป็นในโลกนี้ คือ ในป่า ในเขา ใต้ดิน ฯลฯหรือแม้แต่ นอกโลกออกไปท่านก็สามารถที่จะหามาได้.! แต่ว่า ท่านสามารถจะหา "จิต" พบไหม ท่านจะหา "จิต" หาได้จากไหน เพราะว่า "จิต" เป็น "สภาพรู้"ที่เกิดขึ้นแล้ว ต้องรู้ สิ่งหนึ่ง สิ่งใด (อารมณ์) ที่กำลังปรากฏ แล้วก็ ดับ หมดไปทันที นี่คือ"ลักษณะที่แท้จริงของจิต"ซึ่งเป็น "สภาพรู้"

เพราะฉะนั้น "การค้นหาจิต"ก็ไม่ใช่การที่จะไปค้นหาจิตภายนอก ณ สถานที่หนึ่งที่ใดแต่ เป็น "การระลึกรู้ สภาพที่กำลังรู้" เช่น ขณะที่กำลัง "เห็น" ขณะนี้เป็น "จิต" ชนิดหนึ่งซึ่งรู้ "สิ่งที่กำลังปรากฏทางตา" แต่ว่า "จิตเห็น" กระทบสัมผัสด้วยมือ หรือ ด้วยปสาทอื่นใด ไม่ได้ เป็นเพียง "สภาพรู้" หรือ "ธาตุรู้"ที่รู้ได้ เพียง "สิ่งที่ปรากฏทางตา" เท่านั้น และเมื่อเกิดแล้ว ตามเหตุ ตามปัจจัยก็ต้องดับไปอย่างรวดเร็ว แต่ว่า "สภาพรู้" มีจริงและเป็นสภาพธรรม ที่มีความสำคัญมาก เพราะเหตุว่า ถึงแม้ว่า วัตถุภายนอก ที่เป็น "รูปธรรมทั้งหลาย"จะปรากฏ เป็น ความวิจิตรต่างๆ สักเพียงไรก็ตาม ถ้า "สภาพรู้" ไม่เกิดขึ้น แล้ว "รู้อารมณ์ที่ปรากฏ" (กับจิตหรือสภาพรู้) และ (รูปธรรมทั้งหลาย) จะไม่มีความหมายอะไรเลย แต่ว่า ทุกสิ่งทุกอย่าง รอบตัวท่านนี้ ดูเป็นสิ่งที่สำคัญ ท่านมีความผูกพัน ท่านมีความหวัง มีความต้องการ มีความปรารถนา ในสิ่งที่ปรากฏทางตา ในเสียงที่ปรากฏทางหู ในรสที่ปรากฏทางลิ้น ในกลิ่นที่ปรากฏทางจมูก ในการสัมผัสที่ปรากฏทางกาย

แต่ ให้ทราบว่า ถ้า "จิต" ซึ่งเป็น "สภาพรู้" ไม่เกิดขึ้น และ "รู้อารมณ์" นั้นๆ ก็ไม่มี "การรับรู้" อะไรทั้งสิ้น ดี หรือ ไม่ดี ท่านผู้ฟังบางท่าน ส่ายหน้า บอกว่าไม่ดี ใช่ไหมคะ เพราะฉะนั้นก็จะต้องมีการเห็น มีการได้ยิน มีการได้กลิ่น มีการรู้รสมีการกระทบสัมผัสทางกาย และ มีการคิดนึก (ต่อไปเรื่อยๆ) แต่ ทุกอย่าง "ไม่เที่ยง"

ท่านชินกับการเห็น ชินกับการได้ยิน ชินกับการได้กลิ่น ชินกับการรู้รส ชินกับการกระทบสัมผัส และ ชินกับการที่จะคิดนึกถึงเรื่องต่างๆ ในวันหนึ่งๆ ในชาติหนึ่งๆ ในความเป็นบุคคลหนึ่งๆ ในภพหนึ่ง ชาติหนึ่ง ถ้าไม่มีการเห็น ไม่มีการได้ยิน ไม่มีการได้กลิ่น ไม่มีการรู้รส ไม่มีการกระทบสัมผัส ไม่มีการคิดนึกถึงเรื่องราวต่างๆ (ท่านผู้ฟัง) คิดว่า เป็นอย่างนี้แล้ว ไม่ดี ใช่ไหม

แต่ความจริงนะคะเพียงแต่ "จิต" ไม่เกิดขึ้น อีกต่อไป (คือ) ไม่มีการที่จะเห็น ไม่มีการที่จะได้ยิน ไม่มีการที่จะรู้รสไม่มีการที่จะกระทบสัมผัส และ ไม่มีการที่จะคิดนึกถึงเรื่องราวจากสิ่งที่ปรากฏใดๆ เลย ไม่ปรากฏอะไรเลย จะดีไหม จะสงบไหม ไม่ต้องมีอะไรปรากฏเลย เพราะว่า ดับสนิท ต้องการอย่างนี้หรือเปล่า

(ขอขอบพระคุณและอนุโมทนา ท่าน ... ผู้เอื้อเฟื้อรูปภาพค่ะ)

ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านค่ะ